Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
szościprzypadkówróżniłasiębardzoodwszystkichzapisów,
zjakimimielidoczynienianowocześniEuropejczycy12.
Niektórzyuczeniwłączylipiśmiennośćdolistynie-spiry-
tualnychczynnikówodpowiedzialnychza„cudgrecki”,wska-
zującnaścisłyzwiązekmiędzypowstaniemwspólnotobywa-
telskichwarchaicznychpoleis,wprowadzeniempiśmienności
iwyłonieniemsięwumysłachludzkichformkrytycznego
myśleniaabstrakcyjnego(cozwięźleująłVernantwŹródłach
myśligreckiej).Havelockwykazywałistnieniepodobnego
procesuwAtenachepokiPlatona.Jednakwobecprzytoczonej
ewidencjiarcheologicznej–orazwobecwciążnierozszyfro-
wanejzagadkiwczesnychetapówtransmisjitekstówstano-
wiącychzapisdziełpowstałychwepocearchaicznej(Homer,
Hezjod,najstarsilirycy,pierwsipresokratycy)–należyzadać
pytanie,czyto,coJ.P.Wilsonnazwał„piśmiennościąpoli-
tyczną”(czylizdolnośćpragmatycznegoposługiwaniasię
pismemwramachinstytucjiżyciaspołecznego),naprawdę
możnautożsamićztym,cowedługVernantaiHavelockamia-
łobybyćdomniemaną„piśmiennościąfilozoficzną”czy„lite-
racką”.Gdybytedwarodzajepraktykpiśmiennychniebyłyze
sobątożsame,wówczasrozziewmiędzy„nimi”(archaiczny-
miGrekami)a„nami”–tymsamymzaśmiędzy„ich”a„na-
szymi”systemamipojęciowymi–stałbysięjeszczewiększy.
Czynienazbytpochopniepołączonozesobąróżnezjawiska
iprocesy?
Niemamzamiaruudzielaćnatopytanierozstrzygającej
odpowiedzi,ponieważsądzę,żetakaodpowiedźjestniemożli-
12Fizykalneifizjologiczneaspektyzapisuodegrająpewnąrolę
wdalszychwywodach.Tumamnamyśligłównieprzeciwstawienie
zapisównaprzedmiotachużytkowych,zapisównaostrakachinamu-
rachoraznapisówkutych(którychpotomstwowpóźniejszychepokach
będziefunkcjonowałogłówniejakopismomonumentalne,jaktowy-
kazałPetrucci,czylipismoprzeznaczonedospecyficznegotypulektu-
ry)–tekstowirękopiśmiennemu,tekstowidrukowanemuczywreszcie
tekstowielektronicznemu.Konsekwencjomtychróżnicdladynamiki
odbioruróżnychtypówzapisówipismmożnabypoświęcićobszerną
monografię.
29
