Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Właściwościtreścioweteorii
23
językiopisuiwyjaśnianiaświata.Naprzeciwległymkrańcuznajdują
sięmałeteorie,wąskiegozasięgu.Choćichwynikiniekiedysątrud-
nedouogólnienia,toprzynosząwyjaśnieniakonkretnychprocesów
edukacyjnych.Teorietepozwalająinterpretowaćdaneempiryczne
zjednej,wąskiejperspektywy,alezatoichtwierdzeniabywajądobrze
uzasadnione,choćpozostająnieprzekładalnenainnepespektywy.
Wartoprzytejokazjizdaćsobiesprawę,żezpowoduułomnościteorii
wąskiegoiszerokiegozasięguraczejniebędziemywstanierozwijać
dojrzałychmetodologiczniebadańnadedukacjąrodzajowąbezteorii
średniegozasięgu.Onewydająsiękluczowedlategoprzedsięwzięcia.
Dlaczego?Popierwsze,stanowiązbioryzałożeńipojęćnatyleabs-
trakcyjnych,żeoferująniecowięcejniżtylkoczystyopisiempirycz-
neuogólnienie.Mogązawieraćwswejstrukturzetwierdzenia,które
potrafiąwyjaśnićzjawiskabezodwoływaniasiędodanychempirycz-
nych.Podrugie,ichpoziomabstrakcjipozwalatakżezzałożeńipojęć
wyprowadzićlogiczniehipotezy,poddającesięweryfikacjiempirycz-
nej.Potrzecie,pozwalająszacowaćregularnościdanychwśrednim
zasięguogólności,tzn.podporządkowaćwieledanychszczegółowych
jednejogólnejregule.Zapomocątychogólnychtwierdzeńmożna
wyjaśniaćkilkazjawiskimpodporządkowanych.Naprzykładwso-
cjologiirobitoteoriakonfliktu:wyjaśniakonfliktyetniczne,religijne,
rasowe,międzynarodowe.Poczwarte,teorieśredniegozasięgumogą
ulegaćkonsolidacjiwwiększezbiorytwierdzeńowspólnymmianow-
niku,którychmocwyjaśniającawyraźnierośniewstosunkudopoje-
dynczejteorii.Popiąte,zracjiswegousytuowaniamiędzyteoriami
wąskiegoiszerokiegozasięgu,omawianeteorienadająsiędowyzna-
czanianowychkierunkówbadańempirycznych(por.Merton,1982,
s.60-88;Malewski,1975,s.134-136).
Próbującklasyfikowaćteoriezewzględunaichzasięg,można
więczidentyfikowaćgraniceizakresproblematyki,którąobejmują.
Niewykluczonejest,żeudasięteżprzyjrzećsięmożliwościkonso-
lidacjikilkuteoriiśredniegozasięgu,bymóczaprojektowaćkolejne
kierunkibadańnadrodzajowymikontekstamipraktykiedukacyjnej.
Schemat2pokazuje,wjakisposóbstosowaniekolejnychkry-
teriówprowadzistopniowodozrekonstruowaniateoriijakocałości.
Znalezienieipoznaniedefinicjizmiennychwyjaśnianychpozwala
