Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24|Humanistykatransferu
żebyosiągnąćjakiścel,wpłynąćnakogoślubcoś,zmienićfragmentrzeczywistości.
Słynnehasłopowstanialistopadowego,wypowiedziane29listopada1830rokuprzez
LudwikaNabielakalubSewerynaGoszczyńskiego,głosiło:nSłowociałemsięstało,
aWallenrod–Belwederem”31.Trudnowyobrazićsobiewyrazistszyprzykładprze-
mianysłówwczynyniżwzięcieudziałuwpowstaniu...32
Moglibyśmyjednakdalejpytaćfilozofówjęzyka–jakteoriaaktówmowymasię
dorzeczywistościkomunikacyjnej?Jakprzekładasięnapraktykęużywaniajęzyka?
KrzysztofA.Wieczorek,filozofilogik,objaśniałjejznaczenienastępująco:
Teoriaaktówmowywywodzisiębezpośredniozobserwacji,iżwielezwypowiadanych
zdańoznajmującychniestanowiopisurzeczywistości(acozatymidzie–niemożna
przypisywaćimkategoriiprawdylubfałszu),leczmaraczejcharakterdziałań,które,
podobniejakinnewysiłkiludzi,najwłaściwiejjesttraktowaćjakoskutecznebądźnie-
skuteczne33.
Ototutajchodzi:słowadziałają,niezależnieodtego,czywyrażająjakąśprawdę,
czyteżjejniewyrażają;ważnejestto,żewypowiadamyje,żebyncoś”zrobić,zinten-
cją,znastawieniemnawywołaniejakiegośefektu,mającokreślonyzamysł.Mówimy
czasem:ndajęsłowo”,nsłowaranią”,nbyćzkimśposłowie”,nrzucaćsłowanawiatr”,
nubraćwsłowa”,nchwytaćzasłowa”itakdalej.Wtychfrazeologizmachimetafo-
rachkryjesięprawdaosprawczymcharakterzenawetnajprostszychipowszechnych
operacjijęzykowych,zktórymimamydoczynieniapodczasnwymianyzdań”34.
31
Por.M.Wilamowski,K.Wnęk,L.A.Zyblikiewicz,Leksykonpolskichpowiedzeńhistorycznych,Kra-
ków1999.
32Wszystkotodałobysiępowiązaćztzw.zwrotemperformatywnymwhumanistyce,któregokon-
sekwencjeteoretyczneimetodologiczne(m.in.dlaliteraturoznawstwa)rezonujądodzisiaj.Zob.
E.Domańska,„Zwrotperformatywny”wewspółczesnejhumanistyce,nTekstyDrugie”2007,nr5,
s.48–61.Nas.51autorkapisze:nDlabadaczyzperformancestudiesistniejeintegralnyzwiązekpomię-
dzybadaniemperformance’ówiichodgrywaniem,dlategoteżwieluznichjestnietylkoteoretykami,
lecztakżepraktykami,tj.artystami,aktorami,tancerzamiitd.Najciekawszymjednakzjawiskiemjest
wyraźnyzwrotwieluprzedstawicielihumanistykikusztucejakoalternatywnejwobecnaukiformie
przedstawiania,analizowania,rozumieniaizmienianiaświata.Sztukacorazczęściejdlanieartystówstaje
sięważniejszymodnaukijakotakiejsposobemosiągania,prezentowaniaiprzekazywaniawiedzy”.
33
K.A.Wieczorek,Jaksłowazmieniająświat?,nFoliaPhilosophica”1998,nr16,s.115.
34
WedługamerykańskiegoliteraturoznawcyifilozofaWalteraJ.Onga(1912–2003),badaczaoral-
nościipiśmienności,komunikacjamiędzyludzkanieprzebiegawedługschematunod–do”,takjakby
umysłydwóchkomunikującychsięzesobąosóbbyłypołączone.Wkomunikacjizachodządaleko
bardziejskomplikowanetransformacjewobrębietworzonychkomunikatów:nLudzkąkomunika-
cjęwerbalnąpojmujesięniekiedybeztrosko,zgodniezmodeleminformacji,jakopoprosturuch
