Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Początkipsychologiinaukowejnaziemiachpolskich…
Analizującprzedstawionepowyżej,współczesnejużdefinicjepsychologiina-
leżyzauważyć,żewyjaśnieniaznaczącoróżniąsięmiędzysobą.Kryteriumstanowić
mogąrodzajepublikacji,wktórychznajdująsięopisy,aleteżichautorzy.Wzależ-
nościodwykształceniatwórców-hasełencyklopedii,słownikówjęzykapolskiego
czypsychologicznych,wyjaśnieniaterminusąmniejprecyzyjne.Podkreślićtrzeba,
żeniematakżewśródpsychologówjednejustalonejdefinicjitejnauki.
Podobniejakwprzedstawionymwspółczesnymdyskursie,takinaprzeło-
mieXIXiXXwiekutrudnobyłoustalićjednowyjaśnieniedlapsychologii,któ-
radopieroaspirowaładomianasamodzielnejnauki.Zasadniczomożnaprzyjąć,
iżkażdyautormiałswojądefinicjęipropozycjęumiejscowieniatejdyscypliny
wśródgałęziwiedzy.Najczęściejklasyfikowanojąjakojednązdziedzinfilozo-
fii,alejużjejklinicznezastosowanieumiejscawianowobrębiemedycyny-jako
częśćpsychiatrii.Natomiastdoczęścizajmującychsięsprawamiwychowania
irozwojuuswojepretensjezgłaszała”pedagogika.Nienależysięzatemdziwić
częstemusceptycznemupodejściuouznaniupsychologiijakoodrębnejdyscy-
plinynawetprzezsamychówczesnychbadaczyizainteresowanychnaukąodu-
szy.Wśródnichbyliprzedewszystkimfilozofowie,lekarze,pedagodzyidopiero
pierwsiabsolwencizachodnioeuropejskichuczelnikształcącychpsychologów.
Napowyższąsytuacjęmiaławpływwielowiekowaewolucjapsychologii,której
początkównależyupatrywaćjużwstarożytności.
Powyższestwierdzeniailustrujądefinicjezaczerpniętezeźródełepoki,jakim
sąsłownikiiwydawnictwaencyklopedyczne.WSłownikuJęzykaPolskiego,który
zostałwydanywWilniew1861rokuwytłumaczenieomawianegoterminuwy-
glądanastępująco:uPsychologja(…)częśćfilozofiiduchaludzkiego,wktóréj
tenduchuważasięwolnymodwpływówzewnętrznych,odnoszącymsiędosame-
gosiebie,idochodzącymwewłasnéjistocietreścirozmaitéjwniéjzamkniętej”10.
WSłownikuJęzykaPolskiegopodredakcjąJ.Karłowicza,A.Kryńskiego
iW.Niedźwieckiegoz1909rokuwyjaśnionojedynie,że:uPsychologiatoczęść
filozofiitraktującaoduszyijejobjawach.»Psycha+Gr.-logia=znawstwo«”11.
10Psychologja,[w:]Słownikjęzykapolskiego,obejmujący:opróczzbioruwłaściwiepol-
skich,znacznąliczbęwyrazówzobcychjęzykówpolskiemuprzyswojonych;nomenklaturytak
dawne,jakteżnowowużyciewprowadzoneróżnychnauk,umiejętności,sztukirzemiosł;na-
zwaniamonet,miariwaggłówniejszychkrajówiprowincij;mitologjęplemionsłowiańskich
iinnychważniejszych,tudzieżoddzielnątablicęsłówpolskichnieforemnychzichodmianą;do
podręcznegoużytkuwypracowanyprzezAleksandraZdanowicza,MichałaBohuszaSzyszkę,
JanuaregoFilipowicza,WalerjanaTomaszewicza,FlorjanaCzepielińskiegoiWincentegoKo-
rotyńskiego,zudziałemBronisławaTrentowskiego.WydanystaraniemikosztemMaurycego
Orgelbranda,Wilno1861,s.1324.
11Psychologia,[w:]SłownikJęzykaPolskiegopodred.J.Karłowicza,A.Kryń-
skiegoiW.Niedźwieckiego,t.5,Warszawa1909,s.418;Wwydaniuz1952rokunie
uaktualnionozawartychwcześniejdefinicjiiwyjaśnienieterminupozostałotakiesamo.
