Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
transportującym,aletakżeenzymem–ATPazą.Pozatympompasodowo-potasowa
sprzęgawyprowadzanieNa+zkomórkizwprowadzaniemdoniejK+,utrzymującwten
sposóbstałygradienttychjonówpoobustronachbłony.Innymprzykłademjestpompa
wapniowa,któraaktywnietransportujejonywapniazcytoplazmydosiateczkiśródplaz-
matycznejwkomórkachmięśniszkieletowych.
101030Transportmakrocząstekicząstek
Omówionewyżejrodzajetransportudotycząmikrocząsteczek,którychwielkość
pozwalabierniebądźaktywnieprzemieścićsięwpoprzekbłony.Jednakżekomórki
mogąrównieżpobieraćstałelubpłynnedużecząstki,anawetcałekomórkiwprocesie
zwanymendocytozą0Procesendocytozypoleganaotaczaniupobieranejcząstkibłoną
komórkową,którastopniowowpuklasiędownętrzakomórki,ażwkońcuzamyka,
tworzącpęcherzykendocytotycznyzawierającypobranącząstkę.Materiałtenostatecz-
niełączysięzlizosomem,wktórymulegastrawieniu.Strawionecząstkizostają
wchłoniętedocytoplazmy.
Napodstawierodzajupobranychcząstekitymsamymwielkościpowstającychpę-
cherzykówendocytotycznychwyróżniasięfagocytozęipinocytozę(ryc.1.8,tab.1.2).
Fagocytozapoleganapobieraniuprzezkomórkidużychcząstek,takichjakmikro-
organizmy,fragmentykomórekczyciałaobce,przeztworzeniedużychpęcherzyków
(ośrednicyzazwyczaj>250nm)zwanychfagosomami.Fagocytozaupierwotniaków
jestformąpobieraniapokarmu.Uczłowiekazdolnośćdofagocytozymawielekomó-
rek,m.in.leukocyty,komórkinaskórka,nabłonkajelitowegoczyśródbłonkanaczyń.
Uwiększościzwierzątfagocytozasłużyprzedewszystkimjakoobronaprzeciwko
mikroorganizmom.Komórkifagocytujące(fagocyty),takiejakmakrofagiczygranulo-
cyty,„pochłaniają”atakującenasdrobnoustroje.Fagocytymogąbyćwolnelubosiadłe.
Fagocytyosiadłeukręgowcówtworzątzw.układsiateczkowo-śródbłonkowy.
Wyściełająwnętrzakanałówlubjamwwątrobie,śledzionie,tkancelimfatycznejlub
szpikukostnym.Ichfunkcjąjestusuwaniebakterii,szczątkówkomórekiinnychzbęd-
nychelementówzawartychwpłyniekrążącym.Fagocytywolnezkoleitoleukocyty
swobodnieporuszającesięwekrwilublimfie.Funkcjąkomórekfagocytującychjest
usuwaniestarych,martwychiuszkodzonychkomóreklubkomóreknowotworowych
(np.każdegodniafagocytująponad1011zużytycherytrocytów).
Pobieranacząstkamusisięprzyłączyćdopowierzchnibłonykomórkowejkomórki
fagocytującejwceluaktywacjispecyficznychreceptorówpowierzchniowych.Uaktywnia
towysuwaniepłatowatychwypustekbłonykomórkowej,któreotaczająpobieraną
cząstkę.Błonazamykasię,tworzącpęcherzyk,któryzawierapobranącząstkę,zwany
fagosomem.Następniefagosomulegafuzjizlizosomem,któryuwalniaswojeenzymy
hydrolityczne.Wtensposóbtworzysięlizosomwtórny,wktórymnastępujetrawienie.
Rozłożonesubstancjezostająwchłoniętedocytoplazmykomórki.
Niektórebakteriechorobotwórczewykształciłymechanizmobronnyprzedtakim
zniszczeniem.NaprzykładMycobacteriumtuberculosis,czylibakteriawywołującagruź-
licę,możehamowaćfuzjębłonfagosomuzlizosomem.Wkonsekwencjiotoczona
bakteriaprzeżywainamnażasię,zamiastulecstrawieniu.
12
