Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Wielośćsposobówdefniowaniaprawa
19
wyrażającychsięwtym,żejednezjawiskauznajesięzapiękniejszeniżinne.
Normypomocniczesąprzedmiotembadańdziałufilozofii,zwanegoestety-
ką.Niemawśródnichnormprawnych.Zdarzasięjednak,żenormaprawna
czyniodesłaniedonormyestetycznej.Itaknp.projektarchitektonicznybu-
dynku,nimzostaniezrealizowany,musibyćzatwierdzonyprzezwładzębu-
dowlaną.Władzata,zanimdokonazatwierdzenia,musiocenićprojekttakże
podkątemjegozgodnościzprzyjętyminormamiestetycznymi.
Wśródnormzasadniczych,czylitych,którewskazują,jaknależypostępo-
wać,będziemyposzukiwaćnormprawnych.Zgodniezomawianąkoncep-
cjąL.PetrażyckiegoiH.Piętkirównieżnormyocharakterzezasadniczym
możnapodzielićnadwiegrupy.Istniejąmianowicietakiereguły,któreza-
wierajątylkopowinność.Nakładająnakogośobowiązek,leczbezwskazywa-
niakogoś,ktobyłbyuprawnionydosprawdzania,czyobowiązektenzostał
spełniony.Normytakienazywasiębezroszczeniowymi.Człowiekmajętny
powinienodczuwaćobowiązekwspomaganiaubogich.Jednakżespotka-
nynaulicyżebrakniemaprawadochodzeniajałmużnyprzedsądemani
przedżadnąinnąinstytucją.Drugągrupęstanowiąnormy,wktórychczyjś
obowiązekjestzawszepowiązanyzczyimśuprawnieniem(roszczeniem)do
wymuszaniaspełnieniategoobowiązku.Sątozatemnormyroszczeniowe.
Przykładowo,jeśliktośzalegazzapłaceniempodatku,odpowiedniawładza
możepodjąćkrokiwceluwymuszeniazapłaty.Jeśliktośniezwracapożyczo-
nychpieniędzy,zwrotumożnadochodzićnadrodzesądowej.
Zgodniezomawianąkoncepcjąnormybezroszczeniowetworzązłożony
zbiórnormmoralnych.Stanowiąoneprzedmiotzainteresowaniaetyki.
Normaprawnamożeodsyłaćdonormymoralnej,aleniąniejest.Często
zdarzasiętakże,żenormaprawnainormamoralnawymagajątegosame-
go.Naprzykładgdyprowadzącypojazdmechanicznyprzekraczadozwolo-
nąprędkośćokreślonąwustawieoprawiedrogowym7,naruszatymsamym
ustawę(normęprawną)ijednocześnieVprzykazaniedekalogu(normęmo-
ralną).Sytuacje,wktórychtegosamegowymagająnormyprawneimoralne,
sązpewnościąnajkorzystniejsze.Normytewspierająsięwzajemnie.Ichad-
resatniestajewobecdramatycznegowyboru.Istniejąjednaktakżeobszary
moralności,którychprawoniereguluje.Obowiązująteżnormyprawaneu-
tralnepodwzględemmoralnym(np.zawartewtzw.instrukcjikancelaryjnej
zasadynumerowaniapismurzędowych).
Normyroszczeniowemożnapodzielićzewzględunaźródło,zktóregosię
wywodzą.Źródłotomożebyćzewnętrznealbowewnętrznewstosunku
doadresatanormy.Wewnętrznymźródłemnormjestsumienieczłowieka.
7Ustawaz20.06.1997r.-Prawooruchudrogowym(Dz.U.z2022r.poz.988zezm.).
