Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ścibiologicznejsubstancjioróżnejbudowiechemicznejopierasięwgruncie
rzeczynaichwłaściwościachfizykochemicznych,októrychinformacjesą
zwykleznaczniełatwiejdostępne(np.wliteraturzechemicznej)niżoich
cechachbiologicznych.Możnaoczywiściepróbowaćkonstruowaćzależności
bezpośredniomiędzystrukturąchemicznąaaktywnościąbiologiczną(e),lecz
metodytakieniewychodząnaogółpozasferęrozważańteoretycznych.
Jużw1869rokuRichardsonudowodnił,żesiłanarkotycznegodziałania
alkoholialifatycznychrośniezewzrostemliczbyatomówwęglawcząsteczce.
Równoleglezezmianąliczbyatomówwęglawcząsteczcezmieniająsię
równieżwłaściwościfizykochemiczne.Późniejwykazano,żezależnośćta,
określonajakoprawoRichardsona,maszerszezastosowanie.Podobna
zależnośćwystępujewinnychszeregachhomologicznych,np.wszeregu
alkanówialkenów(obecnośćwiązanianienasyconego),chloropochodnych
węglowodorów,ketonach,estrach.Wykazanoteż,żeprawidłowośćtegotypu
nieograniczasiętylkodoefektunarkotycznego.
Napodstawiewieluobserwacjiidoświadczeństwierdzono,żetoksyczność
związkówzwiększasię,gdydodanezostanąokreślonepodstawniki:grupa
hydroksylowa(9OH)wzwiązkacharomatycznych(np.fenoljestbardziej
toksycznyniżbenzen),grupametylowa(9CH
3
)wzwiązkachpierścienio-
wych,grupaaminowa(9NH
2
,działaniemethemoglobinotwórcze),grupa
nitrowainitrozowa(9NO
2
,9NO;silnedziałanieutleniające,nitrozwiązki
iaminyaromatyczne–silnedziałaniemethemoglobinotwórcze),grupa
nitrylowa(9CN,cyjanki),9F(np.podstawieniefluoremwodoruwacetylo-
-CoAprowadzidosyntezyletalnej–patrzrozdział,,Mechanizmydziałania
toksycznego”).Podstawnikami,którezmniejszajądziałanietoksycznezwiąz-
ku,są:grupahydroksylowa(9OH)–zmniejszajątoksycznośćzwiązków
alifatycznych,np.gliceroljestbardzomałotoksycznywporównaniuzpropa-
nolem),grupakarboksylowa(9COOH)–zmniejszatoksycznośćzwiązków
łańcuchowychlubpierścieniowych,resztasiarczanowa(9SO
3
H)–zwiększa
rozpuszczalnośćzwiązkówwwodzie,przezcozwiększawydalenieichprzez
nerki.Równieżgrupy:tiolowa(9SH),acetylowa(9CH
3
CO),metoksylowa
(9CH
3
O),etoksylowa(9C
2
H
5
O),diazowa(9NN9)zmniejszajątoksycz-
nośćzwiązków.
Natoksycznośćzwiązkówwpływająrównieżichwłaściwościfizykoche-
miczne,np.temperaturawrzenia.Wprzypadkubenzenu(80°C)jestonadużo
niższaniżjegohomologów(toluenu,ksylenu,etylobenzenu)ichoćzwiązkite
majązbliżonewartościLD
50
,tojednakryzykozatruciabenzenemjest
największe,ponieważmaonwłaśnienajniższątemperaturęwrzenia.
Szukającjednejcechyfizycznejsubstancji,któraniosłabymaksimum
informacjiopotencjalnejtoksyczności,Łazariew(1944r.)zwróciłuwagę
naznaczenielipofilnościsubstancji(współczynnikpodziałuolej/woda).
Jeżeliprzyjąćkoncepcję,żelipofilnośćzwiązkudeterminujetoksyczność,
ułatwiająctransportdoreceptora(przenikanieprzezbarierylipidowe),
tonadmiernalipofilnośćstajesięprzeszkodądlaprzenikaniasubstancji,
2.3.OCENATOKSYCZNOŚCIZWIĄZKUNAPODSTAWIEZALEŻNOŚCI...
33
