Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Wstęp
pracyikategorięprawnoustrojową.Wymieniatrzywarunkizaliczeniadanejjednostki
terytorialnejdopodziałuterytorialnegopaństwa.
1.Celutworzenia:jednostkaokreślaterytorialnyzasięgdziałania-właściwośćmiej-
scową-dlaorganówpaństwa(przedewszystkim)lubinnychjednostek,jeśliich
działalnośćwiążesięzwykonywaniemzadańpaństwa.
2.Zamiartrwałości:jednostkisąpowoływanezzamiaremistnienianastałe,bezokre-
śleniakońcaistnieniazwiązanegozustaniempotrzeby,dlaktórejsąpowoływane;
kryteriumtegoniespełniajązatemokręgiwyborczeczyteżobwodyspisowe.
3.Granicejednosteksąokreśloneprzeznormyprawnebądźprzepisypodmiotówspo-
łecznychwydanenazleceniepaństwa(Elżanowski1979,1982).
Podziałterytorialnyjestustanawianyaktamiprawnymiróżnejrangi.Wniektórych
państwachmówisięonimwkonstytucji.KonstytucjaRzeczpospolitejPolskiejogra-
niczasiędostwierdzenia,iż„zasadniczypodziałterytorialnypaństwauwzględniający
więzispołeczne,gospodarczelubkulturoweizapewniającyjednostkomterytorialnym
zdolnośćwykonywaniazadańpublicznychokreślaustawa”(art.15).Winnychpań-
stwachzapisykonstytucyjnesąbardziejszczegółowe.KonstytucjaWłochustanawiare-
gionyadministracyjne(Sługocki1997).WedługElżanowskiego(1979)ściślerozumiane
pojęciepodziałuterytorialnegoodnosisiętylkodopaństwjednolitych(unitarnych).Jest
tozbieżnezeźródłosłowemtegopojęciazwiązanymzdzieleniem-prowadzonymod-
górnie.Natomiastustrójterytorialnypaństwafederacyjnegopowstaje-codozasady
-wwynikuodwrotnegoprocesu:przezpołączeniemniejszychpodmiotówterytorial-
nych.Niejesttozatempodział,leczłączenie.Naokreśleniestrukturyprzestrzennej
państwzwiązkowychElżanowski(1982)proponujepojęcie:układprzestrzenno-poli-
tyczny.Wrzeczywistościjednakniektórepaństwafederacyjneuzyskałytenustrójnie
przezłączenieterytoriów,leczwłaśnieprzezpodziałnajednostkizwiązkowe.Takstało
sięwNiemczechpodrugiejwojnieświatowej,atakżewBelgii(Kinsky2006).Ustroje
terytorialnetychpaństwcodosposobupowstanianieróżniąsięodpodziałówpaństw
jednolitych.
Możnawyróżnićkilkarodzajówustrojuterytorialnegopaństwa:zasadniczy,pomoc-
niczyispecjalny(Elżanowski1979).Podziałterytorialnyzasadniczyjestustanawiany
napotrzebyterytorialnychorganówpaństwaipodstawowychorganówsamorządutery-
torialnego.Jegotworzeniutowarzyszyzamiarnadaniapełnejtrwałości.Ponadtomusi
onobejmowaćobszarcałegopaństwa.Podziałterytorialnypomocniczyjestpochodny
wstosunkudozasadniczego.Wjegoramachwykonywanesązadania,którychpodjęcie
wjednostkachpodziałuzasadniczegobyłobynieskutecznebądźnieracjonalne.Sprawą
drugorzędnąjest,czydziałajątutesameorgany,cowpodzialezasadniczym,czyteż
inne.Tworzeniepodziałówpomocniczychpozwalauniknąćzmianpodziałuzasadnicze-
go,któryprzecieżniejestdoskonały.Podziałspecjalnysłużyorganomospecjalnych
właściwościach(Elżanowski1979,1982).Wiążesiętooczywiściezodmiennymipro-
ceduramitworzeniatychpodziałówniżwprzypadkubudowypodziałuzasadniczego
(Chojnicki,Czyż1992).Należyodróżnićstrukturępodziałuterytorialnegoodstruktu-
ryorganówztegopodziałukorzystających.Strukturępodziałuterytorialnegomożna
