Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.Koncepcjapodziałówspołecznych
39
wzbogacając_zkonieczności_onoweelementy.WsamychPrusachskom-
plikowaneprawostosowaneprzywyborachdoizbyniższejparlamentu(po-
działwyborcównatrzyklasywedlewysokościpłaconychpodatkówiuprzy-
wilejowanietych,którzypłacilinajwięcej,powodowało,że15%mężczyzn
wybierałomniejwięcej85%przedstawicieli)gwarantowałokonserwatywną
większość.AlewZwiązkuPółnocnoniemieckim,apotemwCesarstwieNie-
mieckim,wsytuacjipowszechnegodlamężczyznprawawyborczego,które
zresztąBismarckpopierał,wierzącwkonserwatyzmludnościwiejskiej,poja-
wiłysięsiłyipartiepolityczne,którekanclerzuważałzaniesłużącedobru
Niemiecizawzięciezwalczał.PartiaCentrum(Zentrumspartei)reprezento-
wałakatolików,wwiększościzpołudniaNiemiec,iprzeciwstawiałasięKul-
turkampf_kompleksowejpolityceskierowanejprzedewszystkimprzeciwko
Kościołowikatolickiemu.JednakzagłównegowrogaBismarckuznawałSo-
cjaldemokratycznąPartięNiemiec(SPD)reprezentującąrobotników,więcz
jednejstronyprzeprowadziłprzezReichstagzakazjejdziałania,zdrugiejzaś
starałsięodciągnąćodniejrobotników,wprowadzającwskalicałegokraju
emerytury,ubezpieczeniazdrowotneiodwypadków.Mniejmachiawelliczny
wydajesięBenjaminDisraeli,który_przezustępstwa:prawogłosudlawszyst-
kichdorosłych,prawachroniącewarunkipracyitp.,aleiprzezpracęorganiza-
cyjną:tworzenieprzeztorysówstowarzyszeń,doktórychzaproszenizostali
przedstawicielerobotnikówiprzywódcyzwiązkowi_miałnadziejęzwiązać
robotnikówztorysami27.ProcesytetoczyłysięwEuropieZachodniejprzez
wieledziesięcioleci_napewnoodpołowyXIXwiekudokońcaIwojnyświa-
towej,popocząteklat20.Nieprzebiegałyanilogicznie,anikonsekwentnie
_przeciwnie,elitypolitycznestosowałystrategiemieszane,awrazzezmianą
elitzmieniałasięipolityka.Jeślijednakwanalizowanymokresieprzeważała
strategiawykluczeniazpolitykiwarstwniższych(jaktomiałomiejscewCe-
sarstwieNiemieckimzasprawąstałegoicorazbardziejniekorzystnegodla
warstwmiejskichpodziałunaokręgiwyborczeorazzasprawąpolitykiBi-
smarcka),toprowadziłotodoichradykalizacjiiodmawianiaprzeznielegity-
mizacjizarównoinstytucjompolitycznym,jakiwarstwomwyższym,którym
zkoleicoraztrudniejbyłozaakceptowaćnowe,aktywnepolitycznieśrodowi-
ska.Jeślinatomiastprzeważałastrategiawłączaniawarstwniższychdopolity-
ki,tozdobywanoichlojalność,nietracąclojalnościwarstwwyższychiśrodo-
wiskkonserwatywnych.Ogólnie,stopnioweotwieranieczyrozszerzaniesys-
temupolitycznegonanoweruchyiśrodowiskabyłokorzystnedlacałego
systemu,stosunkówmiędzypartiami,konsensusupolitycznego28.
27
Ibid.,s.299.
28
Lipsetzauważył,żewiększość(naprzełomielat50.i60.)stabilnychdemokracjieuropej-
skichtomonarchie.Patrz:S.M.Lipset,op.cit.,s.65_67.