Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
różnychautorów),wywołanapróbąuprowadzeniaStanisławaAugustaprzezkonfe-
deratówbarskichwnocy3listopada1771r.WierszMoliwdyDonaroduipotomno-
ściookropnymprzypadkuprzezJegoKrólewskąMość…doświadczonym39zawierado-
kładnąrelacjęprzebieguzdarzenia40.Wykazujepewnepodobieństwododwóchdzieł
Naruszewiczanapisanychztejprzyczyny,wktórychpoetaprzytaczaprzypisywaną
ZygmuntowiStaremuwypowiedźopoczuciubezpieczeństwapodczasnocleguukaż-
degozpoddanych41.Tymsposobemobajpoeciuzyskująkontrastdawnychczasów
–dobrych,znowymi–złymi.JednaknawetwobecprzywołanegowwierszuMoliwdy
zamachuMichałaPiekarskiegonaZygmuntaIII42,czasystanisławowskiewypadają
gorzej,zracjinaczterdzieścirąk(niejedną)gotowychugodzićkróla.
WmiaręupływuczasuinasilaniasięproblemówStanisławaAugusta,wtwór-
czościKosakowskiegopoświęconejkrólowiczy,bardziejogólnie,ojczyźniezauważyć
możnazwrotkuBogu.Jakwspomniano,popierwszymrozbiorzeautorytetwładcy
mocnosięzachwiał,ajegoodbudowieniesprzyjaływydarzeniapodczasobradsejmu
rozbiorowego(1773–1775),jakrównieżdziałaniapowołanychpokasaciezakonuje-
zuitów(1773)KomisjiRozdawniczych.WtwórczościnKosa”zlat1774–1779domi-
nujesmutekipoczuciebeznadziejności,azarazemgłębokiepragnieniepolepszenia
sytuacji,czegomógłbydokonaćjedynieBóg.Mowatuowierszach:Bogujedynemu,
niewidomemu,stworzycielowi,ufnośćswą,wiarę,miłośćstatekipokorę;Cojestszczęśli-
wego,błogosławionego,pomyślnego,niechBógzdarzaprawemuKrólowiiKochanejOj-
czyźnienatenMDCCLXXVrokponarodzeniuwielkiegoBoga,wktóregolosyświata…
orazjużnietakdramatycznym,pochodzącymz1779r.Wierszuwdzieńdorocznej
elekcjiNajjaśniejszegoPana[…].PierwszyzutworówtodesperackiezaklinanieBoga
wypowiadaniemJegocech.Zakorzenionewtradycjistarotestamentowej:samobyt-
ność,bezimienność,mocstwarzaniaznicościzapomocąsłowa,przeistaczająsięwfi-
lozoficzne:Bogajakoporuszycielaświataczyobjawiającegosięwstworzeniach.Poeta
wtymutworzezawarłtakżecałykatalogprawidełteologiidogmatycznej,czyliwiarę
39WiersztenwydanywnZabawachPrzyjemnychiPożytecznych”,atakżewdrukuulotnymwWarszawie
stałsiępoczątkiempoetyckiejwalkiobozukrólewskiegozanonimowymitwórcamikonfederackimi,do-
czekałsiębezimiennejodpowiedziOdnarodudopoetyubolewającego…,wktórejwmiejsceprzymiotów
opiewanychprzezKossakowskiegowyliczonezostałykrólewskiewadyizaniedbania.Poetyckąodpowiedź
dałtakżeA.Naruszewicz,wwierszuWieśniakdopoetydziennego,wktórymwinązastanrzeczyobarczył
szlachtę,zadufanąwsobie,azarazemnaiwnąizabobonną.Szerszeomówienieprzedstawionejpolemiki
iedycjaniektórychtekstówzob.J.Wójcicki,Poetyckiereakcje…,s.92–94;Aleksandrowska,dz.cyt.,s.84.
40Relacjata(którąniejednokrotniepodważano,uważającnapadzasfingowany)jestznanatylkozprze-
kazuStanisławaAugusta(zob.J.Wójcicki,OpisaniezasadzeknakrólaJegoMościdnia3listopada1771
uczynionych,[w:]Literaturakonfederacjibarskiej,t.4Silvarerum,red.J.Maciejewski,A.Bąbel,A.Gra-
bowska-Kuniczuk,J.Wójcicki,Warszawa2008,s.186).Przebiegzdarzeniazostałprzedstawionyrównież
wnMonitorze”nr95i96z1771r.(zob.„Monitor”(1765–1785).Wybór,oprac.iwstępempoprzedziła
E.Aleksandrowska,Wrocław1976,s.310–327).Szczegółowąanalizępoetykiejformytejrelacjiopraco-
wałG.Zając(zob.(Nie)przyjemnezabawywierszempodokiemredaktoraNaruszewicza,nActaUniversita-
tisLodziensis.FoliaLitterariaPolonica”20164(34),s.230–233).
41Tamże(zob.teżA.Naruszewicz,OdadoojczyznyzokazjiniesłychanegoprzypadkuJegoKrólewskiej
Mości,[w:]tenże,Poezjezebrane…,t.1,s.106).
42Zob.obj.IX,33–36.
~14~
