Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Byćmożedlazapełnieniakartperiodykuwpiętnastymiszesnastymtomieznalazło
sięwieleutworówpublikowanychwcześniej,atakżeniedokończonych.Zatemza-
mieszczeniedziewiętnastudrobnychtekstów–Ułomkówzróżnychautorówstarych
wyjętych55–równieżmożeświadczyćostaraniachniezmienniewiernegosekretarza
królewskiegoratowaniaupadającegoczasopisma56.Zaprezentowanetamtekstypo-
chodzągłówniezAntologiiPalatyńskiej57iwpisująsięwnurtpropagowanejprzez
ośrodekkrólewskiejfilozofii.Byćmoże,pozakoniecznościądopełnieniaskładu,wten
sposóbpoetastarałsięapologizowaćnieskuteczną,jaksięokazało,politykękróla,
możeusiłowałtłumićpłynącezróżnychstrongłosykrytyki?WobrębieUłomków
znalazłysiębowiemzarównoutworygłoszącepochwałężycia,pomimojegotrud-
ności,jakiwiersze,wktórychwykorzystanotopikęojczyznyjakonszczupłejnawy”,
atakżeprzypominająceżycieiczynybohaterówgreckich.
Przekłademwykonanymnazleceniekróla,pozostającymdotądwrękopisie,jest
spolszczeniewspomnianejwyżejkomediiOszukaniecautorstwaKatarzynyII.Utwór
jestdośćschematycznyiwpisujesięwewzórklasycystycznejkomedii,utrwalony
wRosjiprzezAleksandraSumarokowa.Głównąosiąsztukijestintrygamiłosna:para
narzeczonych,któramusipokonaćróżnetrudności,bywkońcuzawrzećmałżeństwo.
Wzorzeczakładarównieżistnienieoponenta–uciążliwegoiupartegoopiekunapan-
ny,choćwtymprzypadkuinneplanycodozamążpójściacórkimajejmatka,stero-
wanaprzezswojegointeresownegoprzyjaciela58.Komedianiejestarcydziełemsztu-
kiscenicznej,jednaknauwagęzasługujeprzedewszystkimkontekstjejpowstania,
osobaautorkiatakżerealiahistorycznetowarzyszącejejprzełożeniunajęzykpolski.
InspiracjądonapisaniatejsztukibyłylicznewcałejEuropiewystąpieniaAlessan-
draCagliostra,uznającegosięzamistrzasztukiwolnomularskiej,przedstawiającegosię
imieniemWielkiegoKopty,wrzeczywistościoszustaiwydrwigroszażerującegonachci-
wościiniespełnionychambicjachfinansowycheuropejskiejmagnaterii.Wędrownymag
ubiegałsięucarowejomożliwośćzorganizowaniapokazualchemicznego,alejedynym,
cowładczynibyłaskoramuoferować,byłtransportpodeskortądogranicImperium.
ŻyczliwiejCagliostrozostałprzyjętynaziemiachpolskich,gdziejegonambasadorem”
stałsięAdamPoniński,przedstawiającgokrólowiiumożliwiającmuzorganizowanie
wswoimdomunaWolialchemicznegospektaklu,któregofinałniepozostawiłcienia
wątpliwościcodorabunkowychioszukańczychzamiarówKopty59.
55Zob.ZPP1777,t.15,cz.1,s.164–175.
56WostatnimokresieistnienianZabawPrzyjemnychiPożytecznych”związkiNaruszewiczazpismemroz-
luźniłysię.Dokładnieniewiadomo,ktowówczaskierowałredakcją.JulianPlattsugeruje,żebyłtopraw-
dopodobnieJózefKazimierzŚwiętorzecki,wnioskujączjegokontaktówzGröllem,bliskąznajomością
zNaruszewiczemorazprofilemtekstówpojawiającychsięwtedywperiodyku(zob.J.Platt,„Zabawy
PrzyjemneiPożyteczne”1770–1777.Zarysmonografiipierwszegopolskiegoczasopismaliterackiego,nZe-
szytyNaukowe”:Rozprawyimonografie,z.63,Gdańsk1986,s.15–16).
57AntologiaPalatyńska.Nowyprzekład,wybrał,przeł.ioprac.Z.Kubiak,Warszawa1992.
58H.Mazurek-Wita,DramatrosyjskiokresuOświecenia.Zestudiównadkomediąigatunkamipokrewnymi,
Katowice1987,s.9.
59Z.Raszewski,Oszust,Staroświecczyznaipostępczasu.Oteatrzepolskim(1765–1865),Warszawa1963,
s.69–71.WarszawskiewypadkiCagliostrazczerwca1780r.byłyznaneikomentowanewcałejEuropie
~18~
