Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
starszymmężczyznombezwzględunaichrangę.[...]Wdwóchzwłaszczajednostkach,wszystkich18polskichoficerówwyraziłoswe
wielkieniezadowolenie.PolskiOficerŁącznikowystwierdził,żedowódcyobujednostekuznali,iżobsadzeniebrytyjskichwojsk
tubylczychobcymioficeraminiebyłodobrympomysłem.27PolscyOficerowieŁącznikowipróbowalirównieżdojśćprzyczyn
niezadowoleniaoficerówbrytyjskich,którzyzregułybyliprzeciwniobecnościobcychwoddziałachkolonialnych,aponadtouważali,
żePolacysąprzewrażliwieni,małozdyscyplinowaniiczęstosprzeczająsię,zwłaszczawsprawachtaktycznych.Mimotopolscy
oficerowiebylinaogólwysokooceniani.Jednakdopierowwynikulicznych,niekiedyostrychinterwencjiPolskichOficerów
Łącznikowych,anawetbrytyjskiegoipolskiegorząduwLondynie,wtymosobistychinterwencjipremierówChurchillaiSikorskiego,
zdołanozałagodzić„kryzysnigeryjski”.Wefekcie,nawetnajbardziejnieprzychylniPolakomdowódcyjednostekzmieniliswoje
nastawieniedonichiwstosunkachpolsko-brytyjskichnaterenieNigeriinastąpiłaradykalnapoprawa.
Bezporównanialepiejukładałysięstosunkipolskichoficerówzichnigeryjskimipodkomendnymi,którychocenialiwysoko,
idoktórychodnosilisięzodwzajemnionąserdecznością.Kpt.EdwardEckertpisze:
„Czarnytubylecjakomateriałnażołnierzaprzedstawiałsięrozmaicie,alenaOgólbyłdobry.Jakożołnierzbyłchętny,posłuszny,
cierpliwy,posiadającydużądozęhumoru,bardzoczystyidbałyoswojąbroń.Mimotychzalet,wykazywałtakżeróżnebraki
wynikającenajczęściejzpoziomucywilizacyjnego,zktóregowyszedł.Przedewszystkim,chociażdobrzezbudowany,jednakfizycznie
niekażdybyłwytrzymały,raczejpowolny,wymagającyopiekiorazcierpliwegoidługiegoszkolenia,niezawszeorientującysię
ocochodzi,nierozumiejącydziałaniabroni,którąmiałwalczyć-szczególniebronimaszynowej.Rekrucizniektórychszczepówbyli
prymitywni.[...]Pojedynczoniekażdymógłsamdziałaćiraczejwolałbyćwgrupie.Wlesiebyłlepszyniżnaotwartejprzestrzeni,
apozostawionysamsobieniewykazywałinicjatywy.Najtrudniejsząrzecząbyłoporozumieniesięznimichociażistniałjedenwspólny
język,niewszyscygoznali.Zasadniczoodważnyiprzydobrymwyszkoleniustawałsięgroźnymprzeciwnikiem.”28
Atakożołnierzachnigeryjskichpisałwswymdziennikujapońskiprzeciwnik:„ŻołnierzewroganiewywodząsięzWielkiej
Brytanii,alezAfryki.Dziękiswoimwierzeniomnieobawiająsięoniśmierciinawetwidzącpadającychwokołowspółtowarzyszy
posuwająsięnadalnaprzód,takjakbynicsięniewydarzyło.[...]Sąonidoskonalifizycznieiniezwykleodważni,tak,iżwalkaztymi
żołnierzamijestdośćkłopotliwa.”(Swynnerton1945).
WalczącwBurmieprzeciwkoJapończykom,ramięwramięzwojowniczymiGurkami,podczaskampaniiArakanszczególnie
wyróżniłysięwwalkachwdżunglidwiedywizjezZachodniejAfryki-81i82,każdaskładającasięztrzechbrygad,wtymzczterech
pułkównigeryjskich.Teostatniestraciły10oficerów,5podoficerówi124żołnierzy;rannychzostało29oficerów,20podoficerów
i443żołnierzy.Wkampaniitejbralirównieżudziałpolscyoficerowie;niektórzyznich,niechcącopuścićswychnigeryjskich
żołnierzy,ochotniczoudalisięwrazzniminafrontjapoński,pieczętująckrwiątoniezwykłepolsko-nigeryjskiebraterstwobroni.
OddziałynigeryjskiewalczyłyteżubokualiantównafrontachEtiopii,LibiiiweWłoszech.
WNigeriipolscyoficerowiesłużyliwoddziałach,którychżołnierzewywodzilisięnaogółzgrupyetnicznejHausa.Ouznaniu,
jakimcieszylisiępolscyprzełożenimogliusłyszećpolatach,nasispecjaliści,zustnigeryjskichweteranówwojennych.Atrzeba
pamiętać,żePolacy,noszącybrytyjskiemundury,bylidlaprzeciętnegoNigeryjczykaprzedstawicielamiciemiężącejichadministracji
kolonialnej,wdodatkuwwarunkachzaostrzonychwojennychrygorów.Ponadtowtymczasiealiancibyliwdefensywie,cowśród
ludówkolonialnychbudziłonadziejeniepodległościoweiwyzwalałoichopór.Nastrojetebyłyzręcznieidośćskutecznie
wykorzystywaneprzezhitlerowskąpropagandę,która-przemilczającswąrasistowskąideologięidążeniadoodzyskaniautraconych
kolonii-obiecywałanarodomAfrykirychlewyzwolenie.SytuacjatawymagałaodPolaków,którychwydarzeniawojennerzuciły
doNigerii,wieletaktuiwyczuciasytuacji,aprzedewszystkimludzkiejpostawywkontaktachzmiejscowąludnością.Sądząc
zzachowanychrelacji,niezawiedlijejpodtymwzględem.SzczególnieciepłowspominająwNigeriipolskichlekarzywojskowych,
którzyzawszebyligotowinieśćbezinteresownąpomocludności.
Pomimowspomnianychnieporozumień,polscyoficerowiezdobylisobietakdużeuznanie,iżwwynikurozmowy,jakamiała
miejsce16.IV.1942r.międzygen.W.Sikorskimagen.G.Giffardem,dowódcąbrytyjskichwojskwAfryceZachodniej,rozpoczęto
tamformowanieoddziałówkolonialnych,dowodzonychwyłącznieprzezPolaków.Procestenprzerwałonaglezapotrzebowanie
naoficerówwArmiiPolskiej,tworzonejnaBliskimWschodziezosóbewakuowanychzeZwiązkuRadzieckiego,gdziearmiagen.
AndersazostałapozbawionawieluoficerówwymordowanychnarozkazStalina.
8.IX.1943r.wygasidwuletnikontraktpolskichoficerówwAfryce.100PowróciłodoWielkiejBrytanii,a40odkomenderowano
naBliskiWschód.Natomiast65oficerów,napodstawiepolsko-brytyjskiegoporozumienia,przedłużyłoswojekontraktywwojskach
kolonialnychwAfryce.
Zapomnianaafrykańskaepopeja
PowojnienietylkowPolsce,aleprzedewszystkimwLondynieinaZachodzieotoczonoafrykańskieczynyPolakówzmową
milczenia,wskutekczegownaszychdziejachpowstałajeszczejedna„białaplama”,tymrazemnaCzarnymLądzie.Ochotników
udającychsiędoAfrykizpatriotycznychpobudekżegnanomiędzyinnymiepitetami„zdrajcysprawynarodowej”,„uciekinierzy,
dezerterzyinajemcy”.PowitaniepowracającychzAfryki,jużpotragicznejśmiercigen.W.Sikorskiego,którywysokoceniłich
osiągnięcia,byłojeszczegorsze.WbrewwcześniejszymprzyrzeczeniomNaczelnegoWodza,szykanowanoich,odmawiającuznania
stopniwojskowychiwyróżnień,uzyskanychwsłużbiebrytyjskiej,pomijającprzyawansach,gratyfikacjach,urlopachitp.Nic,więc
dziwnego,iżnapowrótzAfrykidoAngliizdecydowałasięmniejniżpołowaoficerów.Powodemtakiegotraktowanianiebyłajednak
polskabezinteresownazawiść,leczmotywypolityczne.
WgroniezgłaszającychsięnawyjazddoAfrykiwojskowych,obokrwącychsiędoczynuiprzygodymłodychentuzjastów,znalazła
siędośćlicznagrupaprzedwojennychoficerów,zwanych„piłsudczykami”,którychobarczonoodpowiedzialnościązaklęskę
wrześniową.Tępionymiszykanowanymnaróżnesposoby,polityczniprzeciwnicyodmawialiwstępuwszeregiWojskaPolskiego
Iodsuwalijaknajdalejodskłóconegolondyńskiegoośrodkapolskichwładzcywilnychiwojskowych.Dlawieluznichochotniczy
zaciągdoRAF-uibrytyjskichwojskkolonialnychstałsięjedynąszansądalszegouczestnictwawwojniei„rehabilitacji”woczach
swoichpolitycznychadwersarzySztandarowąpostaciąwtymgroniebyłgen.pil.L.Rayski.
RazrzuconeodiumnaafrykańskiczynwojennyPolaków,położyłosiędługimcieniempowojnie.Przygotowanyjeszczew1976
rokuprzezkpt.EdwardaEckertazbiórdokumentównatemattakzwanego„polskiegoeksperymentu”wAfryce,mógłukazaćsię
drukiemwLondyniedopierow1988roku.Pełengoryczyiżaluwstępdotegodziełaautorkończysłowami:„Chciałbym,żebyten
maływkładparusetoficerówdoogólnegowysiłkuwczasiewojny-zwanyprzezjednychpolskimepizodem,aprzezinnych,niestety
przezwłasnychdowódców,dezercjązszeregówWojskaPolskiegomożewyjaśniłsprawęizostałzapisanywpamięci".29
Wprzeciwieństwiedorodaków,brytyjscysojusznicywysokoocenilipolskiczynwojennywAfryce,agen.W.Sikorskinapisał
wtelegramiez5.IV.1943r.doGłównegoPolskiegoOficeraŁącznikowegowAfryce:„Proszęwyrazićmojepodziękowaniewszystkim
