Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
liczniewystępowałaludnośćpolska.WczasieIwojnyświatowejwRosji
znalazłasiękolejnadużafalapolskiegouchodźstwa.Latem1915wwyniku
zarządzeńnaczelnegodowództwaarmiicarskiejodbyłosięprzesiedlenie
nawschódponad600tysięcyPolaków.Przymusowaewakuacjaobjęła130
różnychzakładówprzemysłowych,urzędów,banków,atakżeokoło200.
instytucjioświatowychizakładównaukowych,częstowrazzcałymper-
sonelem.Powydarzeniutymnaskalędotądniespotykanąrozwinęłysię
wRosjipolskieinstytucjekulturalno-oświatowe.Pomnożeniuuległytytuły
gazeticzasopismpolskojęzycznych.Tylkodomarca1917r.powstałoich
około30.Naczołowśródgazetpolskichwysunęłysię:endecki„Dziennik
Polski”itygodnik„SprawaPolska”
,wychodzącewPiotrogrodzie,„Gazeta
Polska”wMoskwie,„TygodnikOdeski”iinne.Jeszczewewrześniu1914
wPiotrogrodziepowstałoPolskieTowarzystwoPomocyOfiaromWojny.
AktywnądziałalnośćrozwinąłAleksanderLednicki,wybitnymoskiewski
adwokatidziałaczpolonijny,zktóregoinicjatywyw1915powstałaRada
ZjazdówPolskichOrganizacjiPomocyOfiaromWojny,koordynującaca-
łokształtakcjiwtymzakresie.Organizacjeteniebyłyjedynymi.Działało
ponadtokilkanaściestowarzyszeńizrzeszeńocharakterzezawodowym,
wtymm.in.:TowarzystwoPolskichPrawnikówiEkonomistów,PolskieTo-
warzystwoOświatowe,StowarzyszenieTechnikówPolskich,PolskiZwiązek
ZawodowyLekarzyWychodźców19.Znacznywpływnaprzebywających
zwłaszczawPiotrogrodziePolakówmiaływydarzeniapolityczne:rewolu-
cjalutowa1917,późniejzaśprzejęciewładzyprzezbolszewików.Polonia
rosyjska,itakjużmocnozróżnicowanamajątkowoiideologicznie,jeszcze
bardziejsiępodzieliła.Pojawiłosięsporopunktówzapalnych.Bolszewicy
wbrewgłoszonymjeszczedoniedawnaopiniomnapotkalinadużyopórze
stronyspołeczeństwa.Byłyjednakiśrodowiska,któreuległypropagandzie
bolszewickiej,ichprogramowinowego,sprawiedliwegoładuspołecznego,
atakżehasłuprawanarodówdosamostanowieniaoswoimlosie.Powstały
formacjewojskowezaangażowanezarównopostroniebiałych,jakiczer-
wonych.Dużeożywienieogarnęłoliczącąponad300tysięcyPolakówSy-
berięiDalekiWschód.WHarbiniepowstałPolskiKomitetNarodowydla
SyberiiiRosji,stanowiącyekspozyturęparyskiegoKomitetuNarodowego
Polskiego.Jednocześnienapoczątku1918wrazzpodpisaniemprzezRosję
sowieckąpokojubrzeskiegorozpocząłsięspontanicznypowrótPolaków
dokontrolowanegoprzezNiemcówKrólestwa.Powstaniepaństwapolskie-
19T.M.Smirnova,Pol’skieobščestvavSankt-PeterburgekonecXIX-načaloXX
veka,SPb2013.
17
