Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Neuronaukaineuroteologia:noweperspektywybadawcze
23
wczesne,siedemnasto-iosiemnastowiecznerelacjerosyjskichbadaczySyberii
czypozostającychwsłużbierosyjskiejbadaczyniemieckich,traktujączachodnią,
kolonialnąpercepcjęwkategoriachkonstruktywistycznych.Uznajewięcrelacje
niemieckichirosyjskichnaturalistów-etnografówzaopiniereprezentantóweu-
ropejskiejekspansjikolonialnej9.
Tytułowinnieobliczalniszamani”Tomáškovejwymykalisięjednakżeówcze-
snemurozumieniu.Autorkapodjęławięcpróbęodwołaniasiędowspółczesnych
badańzzakresuneurobiologiidlawyjaśnienianiezwyklewedługniejzłożonego,
anieustannieupraszczanegozjawiska.Proponowanakoncepcjanarcheologiiko-
gnitywnej”,rozumianejjakoanalizaindywidualnychzachowań,alepozostających
wszerszymkontekścieuniwersalnychzachowańczydoświadczeńludzkich,pro-
wadziTomáškovądownioskuonieodzownejfuzjibadańbiologicznychikulturo-
znawczych.Rozumieniesztukiwynikającejzpraktykszamańskichpolegabowiem
nazrozumieniuumysłu(mind)szamana,atozkoleiwymagasięgnięciadonauk
medycznych(psychiatrii)orazneuropsychologicznychstudiównadpodwyższo-
nymistanamiświadomości(alteredstatesofconsciousness)10.
Koniecznośćodwoływaniasiędobadańiustaleńzzakresupsychologiikogni-
tywnejineuronaukiprzezantropologów,kulturoznawców,religioznawcówwydaje
sięobecnienieunikniona.Dotyczytom.in.ustaleńDavidaLewisa-Williamsa,
posługującegosiękategoriązjawiskentoptycznych(entopticphenomena),anali-
zowanychjakorezultathalucynacjipodwpływemsubstancjinarkotycznychczy
hiperwentylacji
11
.Interpretacjepowstałejwtakichsytuacjachsztukiszamani-
stycznejmusząuwzględniaćbardzozaawansowaneobecnie,wdrugiejdekadzie
XXIwieku,badanianadfunkcjonowaniemludzkiegomózgu.
Tomáškovákoncentrujesięwyłącznienawierzeniach,ceremoniachorazsztuce
szamanistycznej,zarównosamychszamanówczyszamanek,jakiodbiorców,
uczestnikówobrzędówczyzachodnichobserwatorów.Badaniasyberyjskiejtradycji
szamanistycznej,potraktowanejbardziejjakozjawiskoneurologiczneniżkogni-
tywne,pozostająwścisłymzwiązkuznajnowszymibadaniaminadbuddyzmem
tybetańskim.Wpodobnysposóbmożnabowiemwykorzystaćustalenianietyle
wkontekścieindywidualnegodoświadczenia,aleraczejjakowynikuniwersalnego
funkcjonowanialudzkiegoumysłu.
Przyjęciehipotezyouniwersalnejneurologiiludzkiej(universalhumanneuro-
logy)prowadziwkonsekwencjidopodkreślaniasupremacjibiologiinadindywidu-
alizmemorazwpływamikulturowymi.Wprzeciwieństwiedotakiejinterpretacji
perspektywakognitywna,takżezakładającauniwersalnośćwzorcówludzkiego
rozumowania,zwracauwagęnawpływspołecznieukształtowanychstandardów
9
S.Tomášková,Waywardshamans:theprehistoryofanidea,UniversityofCaliforniaPress,
Berkeley2013.
10
Ibidem,s.193-194.
11
Ibidem,s.191,194-195.
