Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
szanakrlaFilipa.Miałonmiejscelatemroku366
32
.JaktwierdziOlofGigon,
ostatnimważnymwydarzeniemwhistoriiGrecjiwydajesiębyćdlaArystotelesa
klęskaSpartywbitwiepodLeuktramiw371r.ipźniejszynajazdEpaminondasa
naLakonię
33
.GigonzwracateżuwagęnaniewielkąliczbęwzmianekoMacedonii.
Niechodzituzresztątylkooichliczbę,leczrwnieżcharakter.CzytelnikPolityki
niezorientujesię,żekrajtenznalazłsięwcentrumwczesnegożyciapolitycznego.
Odniesieraczejwrażenie,żeMacedończycytopłdzikiludnakrańcachcywilizo-
wanegoświata
34
.
Wsumieodnosimywrażenie,żeArystoteleschceuniknąćrolipublicysty
ipiszeowydarzeniach,doktrychonijegowspłcześnizdążylijużnabrać
pewnegodystansu.PozostajeztymwzgodzieciekawespostrzeżeniePaula
Moraux.Twierdzion,żetam,gdzieArystoteleszdawałobysięczysto
teoretycznierozważajakiśproblem,nieodwołującsiędożadnegoprzykładuani
niemwiąc,ktogłosiwspominaneprzezniegopoglądy,maczęstonamyślijeden
zważnychepizodwżyciapolitycznegoAtenVw.Gdynaprzykładrozważaon,
czypaństwopoprzewrociepozostajenadaltymsamympaństwemiczyma
obowiązekspłacaćdługizaciągniętezaczaswpoprzedniegoustroju
35
,maon
zapewnenamyśliprzedewszystkimsytuacjępowyzwoleniuAtenspodwładzy
„trzydziestutyranw”w403r.Anulowanowwczaswszystkiedecyzjesądowe,
ktrezapadłyzaczaswrządwoligarchii,idyskutowanonadtym,czynależy
zwrcićdług,ktryoligarchowiezaciągnęliwSparcienaobronęprzedzwolen-
nikamidemokracji.Pogorącejdebacienazgromadzeniuuznano,żewimię
pojednaniawszyscymieszkańcyzapłacąowe100talentw
36
.Osprawietej
wspominająmwcyateńscy
37
.
Jakwidać,Arystotelesjestwznacznejmierzezapatrzonywpoprzednie
stulecie,wmającewwczasmiejscewAtenachwydarzeniapolityczneidyskusje.
Zpostawąkontrastujejegoprzychylnośćdlamonarchii.Jakzauważyłjeden
zuczonych,AteńczycyViIVw.mielibardzoniechętnystosunekdotegoustroju.
Świadczyotymnaprzykładkrytykajedynowładztwa,zktwystępujewEury-
pidesowychBłagalnicachparadoksalniekrlAtenTezeusz,przedstawionywtej
tragediijakotwrcademokracji
38
.JeszczedobitniejmwiwspłczesnyArys-
32
Polit.,ks.V,rozdz.8,§10.Zob.L.Bourgey,ObservationetexpériencechezAristote,Paris
1955,s.31,przyp.4(cyt.przezAubonneta,s.CIX-CX).
33
Polit.,ks.II,rozdz.6,§7i12.
34
Zob.np.Polit.,ks.VII,rozdz.2,§6.(O.Gigon,przedmowadoprzekładuniemieckiego
Polityki,München1984,przedrukw:EssaysontheFoundationsofAristotelianPoliticalScience,wyd.
C.LordiD.K.O’Connor,Berkeley–LosAngeles–Oxford1990,s.199.)
35
Polit.,ks.III,rozdz.1,§10.
36
Arystoteles,UstrójpolitycznyAten,rozdz.40,§3.(P.Moraux,Quelquesaporiesdela
„Politique”etleurarrière-planhistorique,w:FondationHardt.Entretienssurl’antiquitéclassique,
t.XI:La„Politique”d’Aristote,Genève1965,s.128-131).
37
Isokrates,Areopagityk68;Demostenes,PrzeciwLeptinesowi11.MwcwtychcytujeD.Allan
wdyskusjipowystąpieniuMoraux,s.150.
38
Eurypides,Błagalnice403-455.
15