Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
zainteresowaniem
47
.ZdaniemHuxleya,Arystotelesjestszczeglnieuprzedzonydo
Persw,gdyżzabilionijegoprzyjacielaipatrona—Hermiasa,ktry,nawiasem
mwiąc,sambyłpodobnowyzwoleńcem
48
.Uczonyniezwracajednakuwagina
długątradycjęprzeciwstawianiagreckiejwolnościperskiemuzniewoleniu.Już
wPersachAjschylosaprzewodnikchrumwikrlowejPerswogreckim
wojsku:„Nienazywająsięniczyiminiewolnikami”
49
.Arystotelesprbujezresztą
wksiędzeVIIuzasadniaćtezęowyższościGrekwnadPersamiargumentami
geograficznymiiklimatycznymi
50
.Zdrugiejstronytrzebapodkreślićkontrast
międzytymustępem,wktrymmwisię,żeAzjaciżyjąwniewoli,gdyż„ludy
azjatyckiesąwprawdziebystreiposiadajązdolnościtwrcze,alebrakimodwagi”,
aksięgąI,wktrejArystotelestwierdzi,żeniewolnikmadośćrozumu,by
rozumiećrozkazy,aleniedość,bysamodzielniemyśleć
51
.
ZnajdującasięwksiędzeIwypowiedźutożsamiającabarbarzyńcwzniewol-
nikamiodegraławpźniejszychdziejachponurąrolę,służąctym,ktrzychcieli
usprawiedliwiaćzniewoleniepodbitychludw.Wpołowiesierpniaroku1550
zaczęłasięwValladolidtrwającamiesiącdebataprzedRadąCzternastu,zwołaną
przezcesarzaKarolaV.Jejtematbrzmiał:„Jakpodboje,odkryciaikolonizacja
mogąbyćdokonywanewzgodziezesprawiedliwościąirozumem?”Indianbronił
wniejprzedkonkwistądominikaninBartłomiejdeLasCasas,natomiastprawa
EuropejczykwdozniewalaniamieszkańcwNowegoŚwiataprbowałdowieść
JuanGinesdeSepúlveda,autoropatrzonegoobfitymkomentarzemłacińskiego
przekładuPolityki
52
.Trudnosiędziwić,żeSepúlvedapowoływałsięnadzieło
Arystotelesa.Czyniłtozresztąrwnieżjegooponent,ktrytwierdził,żeustrj
IndianprzypominaidealnepaństwoprzedstawionewVIIksiędzePolityki.Las
Casasposunąłsię,jaknanaszgust,niecozadalekowswymhumanitaryzmie,gdyż
proponował,byprzywozićdoAmerykiMurzynw,abybronićwtensposbIndian
przedniewolą.SepúlvedadowodziłniższościmoralnejIndianwspominając
oskładanychprzeznichofiarachzludzi.WodpowiedzinatoLasCasascytował
przykładypodobnychofiarzhistoriiGrecjiiRzymu.Sprpozostałnierozstrzyg-
nięty,aleniemalćwierćwiekupźniej,wroku1573,FilipIIwydałzbirustaw,
wktrympozwalałużywaćsiłyprzeciwtubylcomopierającymsiękolonizacjilub
chrześcijaństwu,leczzabraniałczynićniewolnikwzjeńcw.Zamiastbrutalnego
słowa„podbj”użytowtychustawach—możeporazpierwszy?—łagodnego
terminu„pacyfikacja”
53
.
47
48
49
50
Polit.,ks.II,rozdz.8.
Huxley,op.cit.,s.8.
Ajschylos,Persowie242.
Polit.,ks.VII,rozdz.6,§1.
51
Polit.,ks.I,rozdz.2,§13.(S.Vergnières,EthiqueetpolitiquechezAristote:physis,êthos,
nomos,Paris1995,s.166-167).
52
AristotelisDerepublica,Latine,interpreteetenarratoreIoanneGenesioSepúlveda,Parisiis1548.
53
L.Hanke,AristotleandtheAmericanIndians,London1959,cyt.przezHuxleya,op.cit.,
s.10-12.
17