Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
Filozofczyprawoznawca?
JakzauważaOlofGigon,Politykawniewielkimstopniuskupiasięnatakich
zasadniczychkwestiach,jakcelpaństwaczyrola,jakąodgrywawnimposzczeglna
jednostka.Znacznaczęśćdziełamabardziejtechnicznycharakter.Znaszego
punktuwidzeniatoraczejprawoznawstwoniżfilozofia.Tozainteresowanie
prawemniebyłoniczymdziwnymwGrecji.OilewPersjiczywMacedonii
politykamiałaraczejcharakterpersonalny:składałasięnaniąwalkaowładzę
międzykrlemawielmożami,konfliktywewnątrzrodzinykrlewskiej,uzurpacja
tronu,otylewGrecjicentralnympunktemsporwpolitycznychbyłyprawa
70
.
Arystotelesdużouwagipoświęcazasadniczejkwestii,czylepiejpozostawić
dawneprawa,choćbymiałyswojewady,czyteżstalejeudoskonalać,podważając
wtensposbautorytetsystemuprawnego
71
.PaulMoraux,ktry—jakpamiętamy
—chętnieszukaźrdełmyśliArystotelesawwydarzeniachVw.p.n.e.,przypomina,
żew403r.p.n.e.,popowrociedoAtenzPireusuwygnanychdemokratw,
postanowionokrytycznieprzebadaćistniejąceprawaiodtądżyćwedługpraw
DrakonaiSolonazezmianami,ktrezostanąuznanezasłuszne
72
.Mamytu
typowądlastarożytnościsytuację,wktrejreformęsystemuprawnegoprzedstawia
sięjakopowrtdodawnychustaw,jakchoćbyreformarolnaAgisawSparcie
73
.
Jesttodowdnato,jakbardzoprawopotrzebujeprestiżuzwiązanegoz—choćby
rzekomą—dawnością.Morauxcytujeteżwielemiejscliteraturygreckiej
dotyczącychkwestiizmianypraw.NajstarszymznichjestzdanieHezjoda:
„Najlepszejestdawneprawo”(lub„...dawnyzwyczaj”,bogreckiesłowon"mog
możemiećobaznaczenia)
74
.
JakczęstobywauArystotelesa,dośćtrudnoorzec,jakiejestjegowłasne
stanowiskowtejsprawie.Uczeni,ktrzydokładnieanalizowalitenustęp,
doszlidowniosku,żefilozofniejesttuanikonserwatystą,anizwolennikiem
reform.Nieopowiadasięonwdyskusjizażadnązestron,gdyżjestto
problem,ktrywymaganieoglnegorozstrzygnięciafilozoficznego,leczkon-
kretnychrozwiązańpraktycznych
75
.
Wartozauważyć,żejednymzargumentwnarzeczzmianyprawjestanalogia
medycyny,wktrejdokonałsięznacznypostępdziękirezygnacjizprzestarzałych
zasad.JakjednakzauważaSolangeVergnières,ważnymhasłemnowej,hipokratej-
skiejmedycynybyłoleczeniechoregoprzyzastosowaniujaknajmniejszychzmian
dietyitrybużycia.Tametodaterapiimogładaćdomyśleniapolitykom
76
.
70
71
O.Gigon,op.cit.,s.182-183.
Polit.,ks.II,rozdz.5,§10-14.
72
Andokides,Mowaomisteriach81(cyt.przezP.Moraux,op.cit.,s.133-134).
73
Plutarch,AgisiKleomenes9,5.
74
Hezjod,fragment322(Rzach),cyt.przezP.Moraux,op.cit.,s.133.
75
J.Brunschwig,Dumouvementetdel’immobilitédelaloi,„Revueinternationaledephilosophie”
34(1980),s.530(cyt.przezS.Vergnières,op.cit.).
76
S.Vergnières,op.cit.,s.217.
20