Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
ROZDZIAŁ1
PopierwszejwojniezTurcjąPiotrIwziąłudział(incognito)wtzw.Wiel-
kimPoselstwienaZachód,gdzieuczyłsięm.in.sztukiżeglarskiejizasad
budowyokrętów.Popowrociewszczął,wsojuszuzSaksoniąiDanią,wojnę
północną(1700-1721),którazakończyłasięzdobyciemdostępudoBałtyku.
W1711rokurozpocząłkolejną-tymrazemniefortunną-wojnęzTurcją.
WRosji,od1762rokurządzonejprzezKatarzynęII,corazwiększąpopularność
zacząłzdobywaćnplangrecki”-ideawyzwoleniakolebkiprawosławiaidawnej
stolicyCesarstwaBizantyjskiego,Konstantynopola,spodpanowanianiewiernych48.
Wlistopadzie1768roku,kontynuująctęideę,opracowanoplanpiątejwojny
turecko-rosyjskiej(1768-1774),zwanejwojnąnpolską”49.W1768rokuhajdama-
cywpościguzaPolakamiprzekroczyligranicętureckąinajechalinadgraniczne
miastoBałtę.Turcjauznałatozacasusbelli.Rosjęobarczonoodpowiedzialnością
zadziałaniahajdamaków,zażądanoteżwycofaniawojskrosyjskichzPolski.
Wtensposóbrozpoczęłasięwojna,whistoriografiitureckiejzwananpolską”
(LehMuharebesi)50.WojnazakończyłasiędruzgocącąklęskąPortyiwejściem
wskładimperiumrosyjskiegocałegopółnocnegowybrzeżaMorzaCzarnego,
PółnocnegoKaukazuiKrymu.Końcowymefektemwojnybyłopodpisanie
w1774rokutraktatupokojowegowKüczükKaynarca51.
UkładzKüczükKaynarca(wioskitużnapołudnieodliniiDunaju,położo-
nejwBułgariizdominowanejprzezwpływyrosyjskie)uznawałniezależność
Krymu,dawałRosjibezpiecznyprzyczółeknawybrzeżuMorzaCzarnegomiędzy
DniepremaBugiemorazprzyznawałRosjanomprawodożeglugipoMorzu
Czarnym52.
Kierunekpołudniowyuznawanozafundamentalnynietylkowokresie
tworzeniarosyjskiegoimperium,aletakżeiwpóźniejszymokresie-wXIX
iwXXwieku.Rosyjscypolitycypodkreślalizwłaszczaszczególneekonomicz-
neistrategiczneznaczenieKonstantynopola(Stambułu),któryuznawanybył
przeznichzannajwiększyrosyjskiport”(wpoczątkachXXwiekuzawijałodo
niegocodzienniewięcejrosyjskichstatkówtowarowychniżdojakiegokolwiek
porturosyjskiego).Niezależnieodważnegoznaczeniadlahandlu,uważano,
żeprzyłączenieKonstantynopolaznacznieskróciłobylinięgraniczną,zapew-
niającbezpieczeństwopołudniowejgranicyRosji.Kontrolanadportemicie-
śninamiczarnomorskimiwzmocniłabywpływRosjinapaństwaWschodu.Za
takąpolitykąrząduopowiadałosięwielurosyjskichuczonych-historyków,
48Ibidem,s.27.
49Zobacz:ibidem,s.65-66.
50Ibidem,s.66.
51Ю.Победоносцев,Гибельимперии…,op.cit.,s.28.
52E.J.Zürcher,TurcjaOdsułtanatudowspółczesności,WydawnictwoUniwersytetu
Jagiellońskiego,s.19.
