Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
19
zobowiązującymuprzedniowRzeczpospolitej.Byłatocelowapolityka
zmierzającadorealizacjiwłasnejstrategiiwobecnowozajętychziem
ijednocześniedocałkowitegoodcięciaodokresuRzeczpospolitej,odtradycyj-
nychwięzi,związkówlokalnych,polskości,takabyniebyłożadnychzapoży-
czeńztamtejepoki,któremogłybystanowićprzesłankidoodwoływaniasiędo
dawnegopolskiegopaństwa.Zdrugiejstronyniedasięzaprzeczyć,iżnowo
wprowadzonysystemadministracyjnybyłnowoczesny.Zdecydowanieuspraw-
niałdziałanieadministracjiipodporządkowywałobywatelicentralistycznemu
państwu,któredziękitemumogłoosiągaćswojecelepolityczne,aleprzede
wszystkimgospodarcze.Dlategoteżpruskiestrukturyadministracyjneutrzyma-
nowokresieKsięstwa.Pozwoliłyoneporoku1806stosunkowoszybkoispraw-
nieprzejśćdorealizacjitrudnychzadańnowegopaństwa
4.Przyoparciusięna
strukturachobowiązującychwRzeczpospolitejbyłobytoniemożliwe.Wszystko
trwałobydłużejizezdecydowaniegorszymskutkiem.Natomiastpruskicentra-
listycznysystemadministracjiułatwiłwzmocnieniesystemufiskalnegoiprzej-
ścienatorypaństwapodporządkowanegocelomwojskowym.
Wracającjednakdookresuwcześniejszego,należypodkreślić,żewładze
pruskiedążyłydoujednoliceniasystemówadministracyjnych,fiskalnychigos-
podarczychwewszystkichprowincjach,eliminującdogranicmożliwościprze-
żytkifeudalne,jakieprzejęływrazzziemiamipolskiminależącymiprzed
rozbioramidoRzeczpospolitej.ZarównoPrusyPołudniowe,jakiNowowschod-
niezostałypodporządkowanerządowiwBerlinie,czyliGeneralnemuDyrekto-
rium.PrusyPołudniowemiaływnimdepartamentterytorialny.NatomiastPrusy
Nowowschodniezostałypołączonewewspólnymdepartamencieterytorialnym
zprowincjamiPrusyWschodnieiZachodnie.
Obydwieprowincjebyłypodwzględemadministracyjnymiorganizacyj-
nymtzw.prowincjamisurowymi.Dlategoteżwładzepruskiezdecydowałysię
przeprowadzićtedalekoidącereformywłaśniewpolskichprowincjach.
WybuchinsurekcjikościuszkowskiejwstrzymałjednakteplanywPrusach
Południowych.Poupadkupowstanianiepowróconojużdotegoprojektu.
NatomiastzdecydowanosięnajegorealizacjęwPrusachNowowschodnich,
prowincjinajbardziejperyferyjnej,oniewielkimodsetkuzaludnienia,zacofanej
gospodarczo,zesłaborozwiniętymiośrodkamimiejskimi.Dlategototutaj
wprowadzonoeksperymentyustrojowe,któremiałynacelujeszczesilniejsze
podporządkowaniemiejscowejadministracjipaństwu.Głównymcelemtego
rozwiązaniaustrojowegobyłomocniejszescentralizowaniestrukturadministra-
4H.Kołłątaj,Uwaginadteraźniejszympołożeniemtejczęściziemipolskiej,którąodpokoju
tylżyckiego,zaczętozwaćKsięstwemWarszawskim,Lipsk1808,s.67–69;J.Reder,Podziały
administracyjnemałopolskichziemKsięstwaWarszawskiego,„AnnalesUMCS”[Lublin]1973,
vol.20,11sectioG,s.226–227.
