Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Geneza,organizacjaidziałalnośćLudowegoWojskaPolskiegowlatach1939–1948
29
ZygmuntBerlingczekałnarozwójsytuacji,ataniewątpliwieulegałazmianie
nakorzyśćZSRR,przynajmniejwujęciustrategicznym.Zdniem2lutego1943r.
skapitulowałacałośćsiłpaństwOsipodStalingrademiodtamtegomomentuto
stopniowoZwiązekRadzieckiuzyskiwałprzewagęnafronciewschodnim.
Miałotoswojeodbiciewkontekściesprawypolskiej,gdyżStalinzaczynał
corazpoważniejrozważaćswojeplanydotyczącepowojennegoładuwEuro-
pieŚrodkowo-Wschodniej.Wreszcie,wnocyz14na15lutego1943r.,Berling
zostałwezwanyprzedobliczeradzieckiegodyktatora.Wczasietrzygodzinnej
nocnejrozmowypolskioficerzaprezentowałStalinowiswójskomplikowany
życiorys,przedstawiłnegatywnystosunekdowojnypolsko-bolszewickiej1920r.
orazemigracyjnegorząduRPwLondynie.Głównymprzedmiotemdyskusji
byłyjednakkwestiezwiązanezutworzeniempolskiejarmiiwZSRR.Radziecki
przywódcaodniósłsiępozytywniedopomysłówBerlingaipoleciłnawiązanie
współpracyzWandąWasilewską26.PodczasrozmowyzeStalinem,Berlingtak
wypowiadałsięnatematswoichwyobrażeńdotyczącychkształtuprzyszłejPol-
ski:
HJestemsocjalistąiwsocjalizmiewidzęszczęściePolski.Widzęwięcnasz
krajzdążającydosocjalizmu.SąsiedztwoZwiązkuRadzieckiegoniewątpliwie
tenprocesułatwiiprzyspieszy.Kiedywrócimydokraju,władzabędzieleżała
naziemi.JawierzęwzwycięstwoZwiązkuRadzieckiegoiwierzę,żemypierwsi
będziemywkraju.[ł]Widzęmójkrajjakoparlamentarnąrepublikę,wktórej
władzęsprawujeludpracujący:inteligencja,robotnicy,chłopi”27.
NaprzeszkodzierealizacjiplanówStalinastałyjużtylkowciążjeszczeutrzy-
mywanestosunkimiędzyZSRRaemigracyjnymgabinetemgen.Sikorskiego.
Aleitowkrótcemiałosięzmienić.Wdniu16stycznia1943r.władzeradziec-
kiejednostronnieoświadczyłyrządowiRPwLondynie,żenamocyprawaobo-
wiązującegonaterytoriumZSRR,mieszkańcyziemwłączonychdotegopań-
stwajesienią1939r.stalisięautomatycznieobywatelamiradzieckimiitylkoza
takichbędąformalnieuznawani.Tadeklaracja(tzw.notaWołkowa),pozosta-
jącawsprzecznościzprawemmiędzynarodowym,pozbawiałajakiegokolwiek
wpływuemigracyjnyrządpolskiijegodelegaturynalosyok.2mlnPolaków,
którzyprzebywaliwZSRR,zarównojakomieszkańcytzw.KresówWschodnich,
jakideportowaniztychziemwgłąbZwiązkuRadzieckiego28.
Drugimakordemtejpolitykibyłorealizowaniewmarcu1943r.przez
NKWDprzymusowejakcjiprzywracaniaobywatelstwaradzieckiego,tzw.pasz-
26Z.Jaczyński,ZygmuntBerling…,op.cit.,s.147.
27Z.Berling,Przeciw17Republice,Warszawa:PolskiDomWydawniczy,1991,s.41.
28C.Grzelak,H.Stańczyk,S.Zwoliński,Bezmożliwościwyboru.WojskoPolskienafronciewschod-
nim1943-1945,Warszawa:WojskowyInstytutHistoryczny,1993,s.15.
