Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Wstęp:literaturaobozowa
Brytyjczykomprekursorstwowobecobozówkoncentracyjnychutworzonych
wTrzeciejRzeszy,Hitlerijegopropagandyściwyraźnieprzesadzali,zważywszy
naróżneceleiskalęprzemocywobutychsystemachrepresji21;Brytyjczykom
zawdzięczamynatomiastnazwętejniesławnejinstytucji-concentrationcamp,
vobózkoncentracyjny”
.Wcześniejużywanohiszpańskiejformułyrecencentrados,
odnoszącjądouwięzionych,zaśpostępowaniewobecnichokreślanomianem
reconcentración.
Wkolejnychlatach,podczasWielkiejWojny,obozy-itobardzoliczne-po-
jawiłysiętakżewEuropie.Tworzonojezarównodlajeńcówwojennych,jakidla
cywilów.Niektóreznichcechowaławysokaśmiertelność.Szczególniezłąsławą
okryłysiętureckieobozydlacywilnychOrmian,wodniesieniudoktórychokre-
ślenievobozyśmierci”niejestnadużyciem22,orazwzorowanewpewnymstopniu
naobozachkolonialnych23obozysowieckie(najwcześniejszeznich,funkcjonu-
jąceprzedustanowieniemw1922rokuZwiązkuSowieckiego,należałobyokre-
ConquestofthePhilippines,1899-1903,YaleUniversityPress,NewHaven-London
1982,s.196-218(rozdz.„InjunWarfare”.UnderChafeeandRoosevelt);JarosławŻukow-
ski,Brytyjskieobozykoncentracyjnepodczaswojnyburskiejwlatach1900-1902,vPrzegląd
Historyczny”1997,z.1,s.95-116;ElizabethvanHeyningen,TeConcentrationCamps
oftheAnglo-BoerWar.ASocialHistory,JacanaMedia,AucklandPark2013.
21Por.PaulMoore,„AndWhatConcentrationCampsToseWere!”.ForeignConcen-
trationCampsinNaziPropaganda,1933-[193]9,vJournalofContemporaryHistory”
2010,nr3,s.663-674;NikolausWachsmann,Historianazistowskichobozów…,s.14-16.
Nb.podobnymargumentemposługiwanosięwPolscewokresiestalinizmu,zwłaszcza
podczaswojnykoreańskiej.Por.:vOświęcimniebyłwynalazkiemhitlerowskim.Prymat
wtejmałozaszczytnejdziedzinieorganizowaniamasowejeksterminacjiwobozachkon-
centracyjnychprzyznajehistoriaimperializmowiangielskiemu.PrototypyOświęcimia
narodziłysięwlatachwojnyzBurami”(JerzyRos,CzymbyłOświęcim,vZawolnośćilud”
1952,nr1,s.7).Obokzacytowanegotuartykułuumieszczonofotografięamerykańskiego
żołnierzastojącegonatrupem,zaśpodniąnapis:vWczorajwPołudniowejAfryceiOświę-
cimiu-dziśwKorei”
.Dodajmyjeszcze,żewTrzeciejRzeszypropagandowywizerunek
obozówdlaBurówznaleźćmożnawpowieściFritzaSpiesseraDasKonzentrationslager.
EineErfndungderEngländerimBurenkrieg[Obózkoncentracyjny.WynalazekAnglików
podczaswojnyburskiej](FranzEher,München1940)iwzrealizowanymw1941roku
przezHansaSteinholafilmiefabularnymOhmKrüger(WujaszekKrüger).
22Zob.DanStone,ConcentrationCamps.AShortHistory,OxfordUniversityPress,
Oxford-NewYork2017,s.22-30;AndreaPitzer,Noc,którasięniekończy.Historiaobo-
zówkoncentracyjnych,tł.BartłomiejPietrzyk,ZnakHoryzont,Kraków2020,s.103-132
(rozdz.Pierwszawojnaświatowaiwojnazcywilami);ArkadiuszMorawiec,Literaturapol-
skawobecludobójstwa.Rekonesans,WydawnictwoUniwersytetuŁódzkiego,Łódź2018,
s.29-59(rozdz.Prolog.EchazagładyOrmian).
23Zob.DariuszTołczyk,GUŁagwoczachZachodu,PrószyńskiiS-ka,Warszawa
2009,s.47-48.
