Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
Wstęp:literaturaobozowa
koncentracyjnym,późniejtakże,równolegle,obozemzagłady.Naterenieobo-
zukoncentracyjnegoGross-Rosenmieściłsię,wosobnymbaraku,wychowaw-
czyobózpracy.ObózzwanypotocznieMajdankiempoczątkowonosiłnazwę
KriegsgefangenenlagerderWalenSSLublin(obózdlajeńcówwojennych),na-
stępniezostałprzemianowanynaKonzentrationslagerLublin(określenievobóz
koncentracyjny”zczasemzniknęłoznazwyobozu).Obózlubelskipełniłteż
funkcjęobozukarno-przejściowegodlapolskiejludnościwiejskiej,atakżeobo-
zuzagłady(awłaściwiemiejscazbiorowychegzekucjiŻydówwramachAktion
vErntefest”).Stuthofbyłzpoczątkuobozemdlajeńcówcywilnych,formalnie
obozemkoncentracyjnymstałsiędwaipółrokupóźniej.Niekiedyniewyraźna
jestteżgranicamiędzyobozemiwięzieniem.NaprzykładFortVIIwPoznaniu
zwyklebywaokreślanyjakowięzienie,czasemjednakjakoobózkoncentracyj-
ny.Wartowspomnieć,żebyłonpierwszymmiejscem,wktórymNiemcy(nazi-
ści)zagazowywaliludzi,właściwiewięcbyłtakże(eksperymentalnym)obozem
(względnieośrodkiem)zagłady51.Niewyraźnabywateżgranicamiędzyobo-
zemkoncentracyjnymlubobozempracyprzymusowej(niewolniczej)agetem
(przykładamisą:geto-obózTeresienstadt,vobózjanowski”naobszarzelwow-
skiegogeta,atakże,zamienionewkońcowymokresieswojegoistnieniawobozy
pracy,getawarszawskieiłódzkie).StądteżniektórewierszeWładysławaSzlen-
gla,powstałewresztkachwarszawskiegogetazamienionegowobózlubtrak-
tująceonim,przynależątyleżdoliteraturygetowej,codoliteraturyobozowej
(oczywiścienależąjednocześniedoliteraturySzoa)52.
Tedywagacjeterminologicznewydająsięnieuniknioneitonietylkoze
względunaspecyfikęobozów,zresztąnietylkoniemieckichisowieckich.Dość
tutajwspomnieć,żechorwacki(ustaszowski)obózJasenovac-aściślej,kom-
pleksobozowy,noszącyoficjalnąnazwęZapovjedničtvosabirnihlogoraJaseno-
vac,założonyw1941rokuprzezrządAntePavelicia-pełniłrównocześniefunk-
cjęobozuprzesiedleńczego,obozukoncentracyjnegoiobozuzagłady53.Byłon
obokAuschwitz-BirkenaunajwiększymcentrumzagładyCyganów(Romów),
miejscemkaźnitysięcySerbówiŻydów,atakżeChorwatówiMuzułmanów
(dziśmówimy:Boszniaków).Dywagacjetewydająsięniebezprzedmiotowerów-
nieżdlatego,żejednozpierwszychużyćwjęzykupolskimterminuvliteratura
obozowa”odnosisiędoliteraturypowstającejpodczasdrugiejwojnyświatowej
wniemieckichobozachjenieckich.ZnajdujemyjechociażbywartykuleJózefa
51Zob.ArkadiuszMorawiec,Literaturapolskawobecludobójstwa…,s.96-97.
52WładysławSzlengel,Coczytałemumarłym.Wierszegetawarszawskiego,oprac.Ire-
naMaciejewska,wyd.2uzup.ipopr.,PaństwowyInstytutWydawniczy,Warszawa1979.
53Zob.NatašaMataušić,Jasenovac1941-1945.Logorsmrtiiradnilogor,Javnausta-
novaSpomen-područjeJasenovac,Jasenovac-Zagreb2003;RaphaelIsraeli,TeDeath
CampsofCroatia.VisionsandRevisions,1941-1945,Transaction,NewBrunswick-Lon-
don2016,s.127-145(rozdz.Jasenovac:theRoutinizationofMassMurder).
