Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Polskiegwarowenazwydzikorosnącychroślinzielnychnatlesłowiańskim
Zebraniedawnychgwarowychnazwroślinsłużyprzedewszystkimichoca-
leniu,abyzupełnieniezanikły,nierozpłynęłysięwniepamięci,aby„świadczyły
opiękniegwary,którajezrodziła”(SGRT8).Zupływemlatbowiem,wrazzod-
chodzeniemstarszegopokoleniamieszkańcówwsi,dawnenazwygwaroweginą
bezpowrotnie,wypieraneprzezoficjalnąnomenklaturębotaniczną,wprowadza-
nąprzezludnośćnapływowąalbopoprzeznaukębotanikiwszkole.Nazwyofi-
cjalne(wodmianiepotocznej)sąszybkoprzejmowaneprzezmłodszepokolenia,
którejużnieposługujesięnazwamidawnymi.„Któżnazwiedziśsukiennikiem
czykocimiłapkamiwszechwładniepanującądziśszarotkę?Ktopamięta,żerozpo-
wszechnionydziśkrokus-todawnykieluch,fjałekalbotulipanek?”-pytaZofia
Radwańska-Paryska(SGRT8).Średniepokolenieprzynajmniejpamięta,jakdana
roślinanazywałasiędawniejwrodzimejgwarze,młodszejużtejwiedzymiećnie
będzie.
Problemtenjestpodnoszonyprzezwielubadaczy.Otoconatentematpisze
HalinaKurek:
Gwaroweleksemykulturowebotanicznesąjednostkamispecyficznymi.Coprawdaichde-
sygnatynieginązupływemlat,alenazwydesygnatówcorazrzadziejpojawiająsięwprze-
kazachustnychmieszkańcówwsi.Wydajesię,żewiększośćznichnieprzetrwainiewej-
dziejużdosystemugwarowegonajbliższychpokoleń.Wynikatomiędzyinnymizfaktu,
żeleksemykulturowesątypowedlabardzomałej,lokalnejspołecznościiczęstoniesą
znanenawetwregionie.Kolejnympokoleniomprzekazujejezatemstosunkowoniewielka
grupastarszychludzi,ponadtowinterakcjizaistniećmogątylkoteleksemy,któreznajdują
sięwczynnymzasobiesłownictwaużytkownikówgwary.Powszechniejednakwiadomo,
żewiększośćjednostekkulturowych,mimożejestużywana,maniskąfrekwencjęteksto-
wą.Dodatkowyminajpoważniejszymzagrożeniemdlaniektórychgwarowychleksemów
kulturowychsąjednakichwyżejspołeczniewartościowaneodpowiednikiogólnopolskie
funkcjonującewtymsamymznaczeniu,coleksemygwarowe.Wszystkotosprawia,że
wdobieprzemianjęzykowychszansanaprzetrwaniegwarowychjednostekkulturowych
jestznikoma(Kurek2001:119).
Materiałomówionywniniejszejpracyjestwdużejmierzeświadectwemhisto-
rycznojęzykowym.To,żedananazwaroślinytusięznajdujeimastosownąlokali-
zacjęgeograficzną,jestjedyniedowodemnajejfunkcjonowanienatymżeobsza-
rzewhistorii,aściślejwXIXlub/iXXwieku.Gdybyśmysiępokusiliozbadanie,
czydzisiajnazwytesążywenadanymterytorium,moglibyśmysięprzekonać,że
ogromnaichilośćwspółcześnie,wXXIwieku,zaginęłabezpowrotnie.
Stanbadań
Literaturanatematnazwroślinjestniezwykleobszernazarównonaświecie,
wkrajachsłowiańskich,jakiwPolsce.Niesposóbodnieśćsiędocałościwąt-
kówbadawczych,bowiembadanianadnazwamiroślinwpołączeniuzbotaniczną
iużytkową,wtym-rzeczjasna-kulturowąwiedząonich,mieszcząwsobie
