Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PolskiepolewładzywXXwiekujakogeneratorznaczeń…
21
wciąganejdoelitkulturowychlegitymizującychładpolitycznywautonomicznej
galicyjskiejprowincji.Wtejczęścikrajusilnypolityczniebyłcoprawdaruch
ludowy,alenietworzyłonmocnegobiegunawpoluwładzyanipolupolitycz-
nym.Aspektemtejsłabościmimowielkościelektoratustałysięrozłamyizmiany
koalicjiwruchuludowym(Wereszycki1990).Zczasemwwyborachdosejmu
galicyjskiegodużesukcesyzaczęłaodnosićtakżepojawiającasiętucorazwyraźniej
endecja.Wrazzpolskimkresowymziemiaństwemblokowałaonareformyprawa
wyborczegowkierunkujegoposzerzenia.
Sytuacjawzaborzerosyjskimokazywałasięznaczącoinna.Tufrakcjaelit
kapitałuekonomicznego,awięcziemiaństwoirosnącawsiłęburżuazja,była
podzielonawedługliniiimperialnegopolawładzy.Częśćprzyjęłazatempostawę
czystolojalistycznąidefactopozostawałapozamarginesempolskiegoprotopola
władzy.Wróciładońdopieropo1918r.,choćnieznalazłatamsatysfakcjonującej
reprezentacjiwówczesnympolupolitycznym.Partieliberalnezostałybowiem
całkowiciezmarginalizowane,aNarodowaDemokracjareprezentowałaraczej
interesydrobnomieszczaństwaikonserwatywnejinteligencjiniżbogatychziemian
czykapitalistów(Mich2000).WDumiePaństwowejweszłaonawsojusztak-
tycznyzwładzą,którymiałnacelum.in.zablokowanieaspiracjiinnychnarodów
działającychwrazzpanimperialnymiliberałamiwimiędecentralizacjiimperium.
Drugaczęśćelitekonomicznychfunkcjonowaławobrębieobupól(impe-
rialnegoipolskiego)równocześnie,zajmującpozycjeliberalne.Wkontekście
rosyjskimmiałyoneorientacjęfederacyjnąiprogresywistyczną,wpolskim-
umiarkowanielojalistycznąizachowawczą.Zdrugiejstronypolawładzyznaj-
dowałysięelitykapitałukulturowego,awięcinteligencja.Pozostawałaona
biegunemwyraźniezdominowanymdokońcaIwojnyświatowej,szczególnie
wodniesieniudoimperialnychpólwładzy,gdziedominowałyelityfeudalne,
państwoweiziemiańskie.
Cociekawejednak,biegunainteligenckiegodotyczyrównieżwspomniany
wyżejpodziałwewnątrzimperialnegopolawładzy.Toniecozapomnianywątek
wperspektywiepolskiejhistoriografii,jakożelicznerzeszepolskichinteligen-
tów,któreprzeszłynapozycjelojalizmu,anawetpoddałysięczęściowejlub
pełnejrusyfikacji,zostaływdużymstopniuwypartezpolskiejpamięcinarodo-
wej.Jakonajlepiejwidocznąwdominującejwspółcześnieoptycemamyzatem
przedewszystkimirredentystycznączęśćelitkulturowych.Możnajehistorycz-
niełączyćzobozemDczerwonych”wpowstaniachXIXw.,awięczradykałami
dążącymidokonfrontacjiiwciągającymidoniejprzypomocyDpowstańczego
szantażu”(Mażewski2004)pozostałączęśćpolawładzy-wszczególności
Dbiałych”,bliższychelitomekonomicznymizwiązanychzimperialnymładem
politycznym.Powstaniaosłabiająsystematyczniebiegunkapitałuekonomicz-
negowpolskimpoluwładzy,gdyżichskutkiemsąlicznewywłaszczeniaoraz
utratakapitałupolitycznegoelitlojalistycznychwstolicyimperium(Zarycki,
Smoczyński,Warczok2017).Obserwacjętęmożnaodnieśćwpewnymzakresie
takżedopowstaniawarszawskiego1944r.
