Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PolskiepolewładzywXXwiekujakogeneratorznaczeń…
27
teleradzieccyoddelegowanidoPolski,awięcniejakofunkcjonującyworbitach
dwóchpólwładz:lokalnegopolskiegoisowieckiego(wkrytycznymujęciu:
imperialnego).Doichnajbardziejznanychreprezentantównależymarszałek
KonstantyRokossowski,alezastępysowieckich,częstowpełnidwukulturo-
wych(polsko-rosyjskich)funkcjonariuszydziałającychwPolscedo1956r.były
znaczne.Wrazzpostępującąstalinizacjąsiłabiegunainteligenckiegomalała.
Aparatpartyjno-państwowystałsięwszechmocnynawzórstalinowskiegoZSRR.
Samopolewładzyprzekształcasięwięcwaparat.Jaksięwydaje,niedochodzi
jednakdoskrajnejkonfiguracjisowieckiej,którejaspektembyłam.in.fizyczna
eliminacjawiększościelitinteligencjiwczasietzw.wielkiejczystki.Mamy
doczynieniazpewnąróżnorodnościąwewnątrzaparatu,wramachktórego
funkcjonujechociażbyistotnagrupaprzedwojennejpolskiejinteligencjiróżnego
pochodzenia.Dośćważnestanowiskazajmująrównieżinniinteligenci,którzy
np.wnauceniemogąstwarzaćnawetpozorówdziałalnościpolitycznej,alesą
wstanieprowadzićwzględnieautonomicznebadania,jeżelidotycząonekwestii
uznawanychzadalekieodsporówideologicznych.
Czynnikiem,októrymmożnawspomnieć,jestfunkcjonowanieodpoczątku
wojnypolskichwładznaemigracji.Chodziwpierwszejkolejnościotzw.rząd
londyński,aleniebezznaczeniasąinneinstytucjeemigracyjneorazliczebna
polskadiasporanaZachodzie,któradokońcaPRLpodejmujepewnepróbywpły-
wanianażyciespołeczne,przedewszystkimkulturowe,wkraju.Nawetjeślinie
byłytopróbyzbytefektywne,ichznaczeniesymbolicznepozostawałoistotne.
Tworzyłyonebowiemważnykontekstodniesieniadlafrakcjielityzorientowa-
nychkrytyczniewobecwładz.Pewneośrodkimiałyjednakwymiernywpływ,
wszczególnościmożnatuwymienićRadioWolnaEuropaorazośrodekpisma
DKultura”.Tenostatnibyłzresztązaangażowanynietylkowaktywnośćnapolu
intelektualnym.JakwskazujekorespondencjaJanaJózefaLipskiegozJerzym
Giedroyciem,DKultura”próbowałapośredniczyćwnegocjacjachgospodarczych
międzywładzamiamerykańskimiaelitąPRL(Giedroyc,Lipski2015).Warto
dodać,żeGiedroycmiałbezpośredniwpływnaprzydziałmiejscwwielusty-
pendialnychprogramachkrajówzachodnich,począwszyodUSA(Kilias2017)o
Istnienietychośrodkówemigracyjnychpozwalałoteżnacyrkulacjęczłon-
kówniezależnejodwładzyczęścielity,zwłaszczainteligencji,międzykrajem
aZachodem.Taznaczącarolaośrodkówemigracyjnychwpolskimpoluwła-
dzymiaławszakswojehistoryczneprecedensy.Należytuwspomniećofunk-
cjonującymrównieżwParyżuHoteluLambert.Jegorolamiałatakżeistotny
aspektekonomiczny,jakożeliderzytegoobozumieliogromnemajątkipozwa-
lającenaprowadzeniedziałalnościwskalieuropejskiejizapewniającezdolność
dobyciapostrzeganymijakoważniaktorzy,nietylkozewzględunapełnione
funkcjeczyprzejawianeaspiracjepolityczne.
