Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30|rozdziałpierwszy
krotnieCzapski).MógłwięcwInnymświeciedojśćdoprzeko-
nania,żewłagrzepowolikształtujesięinna,niesowieckaRosja.
Wartotuprzypomnieć,żetakipoglądniebyłwpolskiejliteraturze
czymśzupełnieniezwykłym–otóżwUstępiezpowieścisybirskiej
KornelaUjejskiegozroku1851syberyjskiepiekłonaziemistaje
sięmiejscemucieczkiWwolnychduchów”,któreWwukryciusię
plenią”
90,byzwalczyćcarat.Profetycznejwizjizwycięstwawolnego
ducharosyjskiegowprzestrzeniuwięzieniaizniewolenianiemoże
pomniejszaćfakt,żewrzeczywistościówzaczynnowejRosjistano-
wiłazaledwiegarstkawięźniów.Znaczącejestbowiemto,żepolscy
pisarzekierowaliżyczliwystrumieńświatławłaśnienatepostaci,
żedostrzeglijewbezwolnejmasie,żewogólechcielijewidzieć.
DostrzeżeniepozytywnejinnościwWkrajuniewoli”zaowocowa-
łopragnieniemdalszegojejposzukiwania.Jedynąprzestrzenią,
wktórejowebadaniamogłybyćprowadzoneprzezpisarzyżyją-
cychzażelaznąkurtynąkomunizmu,byłaliteraturarosyjska.Ale
byćmożetuwłaśnieprzekroczeniepolskichograniczeńokazywa-
łosięnajtrudniejsze.Jeślibowiemwewspólnociewięzienno-łag-
rowychcierpieńróżnicementalnemiędzyPolakamiaRosjanami
schodziłyczęstonadalszyplan,zwyciężaneprzezcielesnąkondy-
cję,tojakżeczęstowświeciewolnymowaWinność”,aczęstoinie-
chęćubyłychofiarujawniałasięzespotęgowanąsiłą.Żebywięc
pisaćoWinnejRosji”,odwołującsiędoliteraturyrosyjskiej,ko-
niecznebyłoprzezwyciężeniepolskiegoparadygmatu(albozapro-
gramowania)kulturowego,zasadniczoinnegoodparadygmaturo-
syjskiego91.
Lechoń,komentującwswoimDziennikuamerykańskąekrani-
zacjęGracza,zdobyłsiępozakąśliwymiuwagaminatematty-
powychdlatejkinematografiiuproszczeń,takżenakilkauwag
natematprozyDostojewskiego:WmieszaniePanaBogadosprawy
tegowariata,bezjakichkolwiekwędzidełmoralnychpoprostu
śmieszyłomniejakordynarnykicz,alezawsześmieszyłmnieteż
MitiaKaramazow.WolęKmicica”92.Tapozornietylkokuriozalna
wypowiedźprowokujedozadaniakilkupodstawowychpytań:czy
postaciJędrusiaKmicicaiMitiKaramazowamogłybypersonifi-
kowaćkulturępolskąirosyjską?Czywichprzeciwstawieniumoż-
naznaleźćgłównąopozycjęmiędzyobiemakulturami?Czywsło-
