Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MichaiłHeller-życiorysemigranta
33
Kiedymyślęoswoimdługimżyciu,toznajdujęwnimniektóredecyzje,które
wydająmisiędzisiajdziwneimożetajemnicze,którychniemogęwytłumaczyć
dodziś.Wśródtychdecyzjimożenajważniejszabyłatadecyzja[ł].
Niewiemdlaczegoodmówiłemwstępu[sic]dopartii.Życiemojebyłociężkie,
alemogępowiedziećdzisiaj,żewszystko,conapisałem–jategosięniewstydzę66.
Kwestiąnierozstrzygniętąpozostanieto,jakwtamtymczasie
Hellerpostrzegałwładzęsowiecką.Samniewieleizdawkowootym
mówił,zaznaczającjedynie,żeniebyłjejzdecydowanymprzeciw-
nikiem–przynajmniejniewczasiestudiów67.Poodrzuceniuofer-
tywstąpieniadopartiiHellerniedoznałżadnychnieprzyjemności
imógłkontynuowaćnaukęnauniwersytecie.Możliwystałsiętakże
–dziękisukcesombolszewickiejarmiinafronciewalkzNiemcami
–powrótwykładowcówistudentówdoMoskwy.Wświetledostęp-
nychświadectwiwspomnieńniedasięzresztąjednoznacznieokre-
ślić,kiedyHellerznalazłsięponowniewstolicyZwiązkuSowieckie-
go.Wewspomnieniachpojawiająsiętrzydatymożliwegopowrotudo
Moskwy:rok1942,1943oraz1944.IssaPanina–przyjaciółkazlat
studenckich–twierdzi,żeHellerprzyjechałdoniejdoMoskwyjuż
wroku194268.Niewydajesięjednak,abybyłatodataprawdziwa,
gdyżoficjalnieMGUwróciłdoMoskwydopierowmaju1943r.,co
odnotowujewewspomnieniachtakżeJurijPoljakow69.Podobnąsu-
gestiędajeinnyprzyjacielHellera,historykSigurdSchmidt,który
wspomina,żewdrugiejpołowie1943r.uczęszczałzHelleremnawy-
kładyGieorgijaNowickiego,któreodbywałysięjużwMoskwie70.Sam
Hellerwskazywałnarok194471.Moimzdaniemnajbardziejprawdo-
podobnejestto,żeMichaiłHellerwróciłdoMoskwywrazzcałym
uniwersytetem,niepóźniejniżwmaju1943r.
PowrótdoMoskwyoznaczałdlawszystkich,żewojnamasię
powolikukońcowi–żeZwiązekSowieckijestcorazpewniejszywy-
granejzhitlerowskimiNiemcami.Studencizradościąwracalido
starychbudynkówswejuczelni.Jużodlutego1942r.rozpoczęłysię
66[M.Heller,wypowiedźwfilmie:]MichałHeller-prawdaokomunizmieł
67[М.Геллер],Последнееинтервю,s.146.
68И.Панина,Дружбадлинноювполвека,[w:]Вместомемуаровł,s.54.
69Ю.Поляков,МИФЛИи56летпосле,s.52;https://www.msu.ru/en/info/
history3.html#nachalo2[dostęp:23.03.2018].
70С.Шмидт,Штрихикбиографии-3,[w:]Вместомемуаровł,s.56.
71[М.Геллер],Последнееинтервьюł,s.148.
