Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
MichaelG.Müller
JeszczeinnezagadnieniaporuszyłwzwiązkuzhistoriątransnarodowąKlausZer-
nack,prezentującmodelhistoriiwzajemnychoddziaływań(Beziehungsgeschichte).
Wprogramowymartykulez1976r.,odnoszącsiędostosunkówpolsko-niemieckich,
postawiłpytanie,najakichpoziomachiwjakichszczególnychkontekstachpowią-
zanesądziejesąsiadującychzesobąnarodów11.Początkowochodziłomuobardziej
wnikliwąanalizętychaspektówrelacjiipowiązań,któreznajdująsiępozapolem
widzeniakonwencjonalnejhistoriimiędzynarodowychstosunkówpolitycznych.
Relacjeipowiązaniapowstająbowiemzarównowwynikumigracji,jakitransferu
technologii,formprawnychiidei.Przestrzeniewzajemnychoddziaływańpowstają
takżetam,gdzie-dziękireligiiczywyznaniu,naucealbokulturze-komunikacja
prowadzidouformowaniasięwspólnychprzekonańipraktyk.Nawetwprocesach
wzajemnegoodgraniczaniaiświadomegoobopólnegowykluczaniasię-awięcna
przykładwdziejachpowstawaniastereotypównarodowych-mamydoczynienia
zhistoriąwzajemnychoddziaływań,ponieważrównieżwtymwypadkuwyraźnie
obecnajestdrugastrona.
Historiawzajemnychoddziaływańdążyładoporuszanianowychzagadnieńrów-
nieżnapolunklasycznej”historiistosunkówmiędzypaństwowych.Odrzucającna-
iwnespojrzenienapaństwa(państwanarodowe,imperiaalboniewielkiepaństwa
terytorialneeryprzednowoczesnej)jakoautonomicznepodmiotydziałańpolitycz-
nych,Zernacktraktujepolitykęmiędzynarodowąjakosystemwzajemnychoddzia-
ływań-jakofenomen,wktórymsplotoddziaływańizłożoneinterakcjemiędzy
poszczególnymipunktamiwidzeniaiaktoramiwytwarzająwłasnąlogikędziała-
niaiwłasnyprzymussystemowy.Zernackkoncentrowałsięprzytymnabadaniu,
jakwEuropieŚrodkowo-Wschodniejfunkcjonowałoto,coLeopoldvonRanke
(1795-1886)nazwałnsystememwielkichmocarstw”
,wszczególnościzaśzajmowała
gologikakierującadziałaniemjegoposzczególnychelementów.Podważyłprzytym
powszechnieprzyjętewniemieckiejhistoriografiiprzekonanie,jakobypruskadroga
donarodowegozjednoczeniaNiemiecbyłanhistoryczniekonieczna”innaturalna”
.
Przeciwstawiłmutezęgłoszącą,żepruskierozwiązanieniemieckiejkwestiinaro-
dowejbyłomożliwetylkozacenęnnegatywnejpolitykipolskiej”
,dlaktórejjednak
zarównowXVIII,jakiwXIXw.dałobysięznaleźćalternatywę12.ByłatowRFN
latsiedemdziesiątychXXw.tezabardzokontrowersyjna.Dziśwydajesięłatwiejsza
dozaakceptowania,conieznaczyjednak,żeideatazadomowiłasięwniemieckiej
historiografiiczy-tymbardziej-niemieckiejpamięcizbiorowej.
Ogólnierzeczbiorącmożnapowiedzieć,żecelemkoncepcjiZernackajestujęcie
historiinarodowejpodkątemsąsiedztwaistosunkówzagranicznych.Poszczególne
11KlausZernack,DasJahrtausenddeutsch-polnischerBeziehungsgeschichtealsProblemfeldundFor-
schungsaufgabe,w:GrundfragendergeschichtlichenBeziehungenzwischenDeutschen,PolabenundPolen,
red.WolfgangH.Fritze,WładysławFilipowiak,Berlin1976,s.3-46.
12Por.KlausZernack,Preußen-Deutschland-Polen.AufsätzezurGeschichtederdeutsch-polnischen
Beziehungen,Berlin1991.
