Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
1.1.2.Krytykaekonomiiklasycznej
Pierwszezarzutydotycząceklasycznegopodejściawskazującegobiernąrolę
państwazostałypodniesionewXIXw.przezJ.S.MillaorazH.Sidgwickaidoty-
czyłyprzyjęciatezyoniepowodzeniusystemunaturalnejwolności,awnastępnej
kolejnościuznanianaprawczychdziałańpaństwa,czylizaakceptowaniainterwencji
państwajakokorygującejfunkcjonowanierynku.J.S.Millsugerował:„konieczne
jestrozróżnieniefunkcji,którealbonieoddzielneodpojęciarządu,albo
wykonywanezwykleibezsprzeciwówprzezwszystkierządy,jakoróżneodtych
funkcji,codoktórychuważasięzawątpliwe,czyrządywinnyjewykonywać.
Pierwszemogąbyćokreślonejakokonieczne,aostatniejakodowolnefunkcje
rządu.Przezsłowo«dowolne»niechcępowiedzieć,możebyćsprawąbez
znaczenialubdowolnegowyboru,czyrządwinienbraćnasiebieodnośnefunkcje,
lecztylko,żekorzyśćwykonywaniatychfunkcjiniejestrównoznacznazkoniecz-
nościąijestsprawą,codoktórejistniejelubmożeistniećróżnicazdań6”.Kryte-
riumuzasadniającymkoniecznefunkcjepaństwamiałabyćzasadaużyteczności,
np.ochronawłasnościiosób,zarządzaniewymiaremsprawiedliwości,sprawo-
wanienadzorunadumowamiiprawneichregulowanie.Natomiastfakultatywne
funkcjepaństwawiązałysięzkontroląwolnegodziałaniajednostekwzakresie
wydawanianakazówizakazówpodejmowaniaokreślonychdziałańorazzaktywną
działalnościągospodarcząpaństwa,któramiałauzupełniaćdziałaniapodmiotów
prywatnychdlaosiągnięciaceluoznaczeniuogólnym.Wolnakonkurencjajest
więczasadą,któraniewykluczajednakingerencjipaństwawsferęspołeczną
igospodarczążyciaobywateli.
Zwiększeniezakresuingerencjipaństwawgospodarkęjestwidocznewszcze-
gólnościwdoktrynieJ.S.Milla,którycoprawdapodkreślałswojeprzywiązanie
doideiwolnegorynku,alejednocześnieformułowałtwierdzenia,któreotwie-
rałypaństwudrogędopodejmowaniadziałańgospodarczychwcorazszerszym
zakresie.PomimożewdorobkuJ.S.Milla(Zasadyekonomiipolitycznejz1848r.77
Owolnościz1859r.8)możnaodnaleźćcechyklasycznegoliberalizmuilesefe-
ryzmu,tojednakwodróżnieniuodA.Smithanietwierdziłon,żepaństwo
znaturyniejestzdolnedoprowadzeniaefektywnejdziałalnościgospodarczejinie
ograniczałgotylkodotychdziałań,którenieprowadzoneprzezprywatnych
przedsiębiorców.ZjednejstronyJ.S.Millzakładał,żenadmiernerozszerzenie
funkcjipaństwazagrażawolnościjednostki,gdyżkażdafunkcjadodanadotych,
6J.S.Mill,Zasadyekonomiipolitycznejiniektórejejzastosowaniadofilozofiispołecznej7
PWN7Warszawa19657s.565.
7J.S.Mill,PrinciplesofPoliticalEconomywithSomeofTheirApplicationstoSocialPhilo-
sophy7Longmans7Green7London1929.
8J.S.Mill,OnLiberty7Longmans7London1913.