Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Andrzej
skłaniadoszukaniarozwiązaniazagadkitożsamościpostaciwrozpowszech-
Woziński
nionejwśredniowieczukoncepcjiujmującejczłowiekajakosystemzależności
iodpowiednikówłączącychgozuniwersuml
Zagadnienieupływuczasuizachodzącychwczłowiekuzmiancielesnych,
intelektualnych,moralnychiduchowychfrapowałoumysływieluśrednio-
wiecznychmyślicielilPunktemwyjściadorozważańnadtymikwestiami
bywałazazwyczajpróbaokreśleniazasadfizycznegorozwojuczłowiekal
Najpopularniejszepodejściewyodrębniałoczteryokresywżyciuludzkim
(npueritia”
,niuventus”
,nadolescentia”
,nsenectus”)lWiązanojezkosmolo-
gicznymsystemem,wktórymichodpowiednikamibyłyczteryporyroku
określoneprzezzjawiskaastronomiczne49lTakorelacjamiałakorzeniewfilo-
zofiiPitagorasalWdalszejewolucjiprzyporządkowanietozostałowzbo-
gaconeoelementywywodzącesięzteoriitemperamentów50lWyróżniała
onaczteryrodzajepłynówustrojowych(nhumores”):krew,żółtąiczarną
żółćorazflegmę,którepowstająwcieleczłowiekapoprzezspożywanie
pokarmuiwywierająnaniegowpływlZaczątkijejpojawiłysięuEmpedo-
klesa(490-430plnlel),którywyszczególniłrozmaitesubstancjeznajdujące
sięwekrwiludzkiejiprzypisałimokreślonejakościlRozwinąłjąnatomiast
Hipokratesokoło400rlplnlelwrozprawieDenaturahominis,wyróżnia-
jącczterypłynyustrojowepozostającewścisłymzwiązkuzezdrowieml
Równomierneproporcjeposzczególnychpłynówmiałyzapewniaćzdrowie,
natomiastprzewagalubbrakjednegoznichpowodowałchorobęlDzieło
Hipokratesamadlanasistotneznaczeniezewzględunapołączenieczterech
płynówustrojowychzczteremażywiołami,czteremajakościamiiczterema
poramirokulWsystemietymkrewpowiązanabyłazpowietrzem,ciepłem
iwilgociąorazwiosną;żółtażółćzogniem,ciepłemisuchościąorazlatem;
czarnażółćzziemią,zimnemisuchościąorazjesienią;flegmazwodą,
zimnemiwilgociąorazzimąlOkreśloneporyrokusprawiały,żewludz-
kimorganizmiewzrastałailośćodpowiadającegoimpłynulKonsekwencją
tychprzyporządkowańbyłozwiązaniepłynówzczteremaokresamiwżyciu
człowieka:krewłączonozdzieciństwem,żółtążółćzmłodością,czarnążółć
zwiekiemdojrzałym,flegmęzestarościąlSystemten,wiążącwzajemnieroz-
maiteelementy,stworzyłwIVwplnlelpodstawypodteorięwyróżniającą
czterytypyludzkieiwrazznimiczterytemperamenty:sangwiniczny,cho-
leryczny,melancholicznyiflegmatycznylWowymsystemieczwórkowym
doszukiwanosięzasady,naktórejopierasięporządekświatal
49ElSears,TeAgesofMan.MedievalInterpretationsoftheLifeCycle,Princeton-NewJersey
1986,sl9nnl
50Ibidem,sl25-31;GlLütkeNotarp,VonHeiterkeit,Zorn,SchwermutundLethargie:Stu-
dienzurIkonographiedervierTemperamenteinderniederländischenSerien-undGenregraphik
des16.und17.Jahrhunderts,Münster1998,sl36nnl;RlKlibansky,ElPanofsky,F
lSaxl,Saturn
iMelancholia.Studiazhistorii,flozofi,przyrody,medycyny,religiiorazsztuki,przeklAlKryczyńska,
Kraków2009(Iwydl1964),sl36-218l
24
