Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ślady—tymisą:Cooper,któregocharakterymniejsąwydatne,mniej
skończone(Francuzimówiąorysunku,lubobrazie:C’estd'unfini
admirable!tofininiemaodpowiedniegowyrazuwnaszymjęzyku):
wnimniematejczystościrysunku,nietyleznaćwprawnąrękę,ile
uWalter-Scotta.WilibaldAlexis,któregoromansWalladmor,wAnglii
nawetWalter-Scottowiprzypisują,nierównieodCooperajestsłabszy;
pełnownimzamieszania,nieporządku,charakterysłabe,akcya
nieprzywiązująca,nieczęstosięurywaiwiążenieforemnym
węzełkiem.
Walter-Scottpokazał,jaknależyzdobićhistoryą,niespoczwarzając
(neologismuodpoczwara)ją:—wsamychnawetjegodziełach,które
historycznemizowie,rozmaiciesiętrzymadziejów.Sątakie,wktórych
główneosoby,intrygaitłosamojesthistoryczne(Richard);sąinne,
wktórychgłówneosoby,czepiająsiętylkohistoryi(Kenilworth,
Kwentyn-Durward,Iwanhoe);sąnakoniec,ostatnie,odmalowane
natlehistorycznem,ajednakniehistoryczne,któredopewnejepoki,
łącząniewypadki,nieintryga,nieosoby,aleobyczaje,szczegóły,
drobnostkiibłyskotkihistoryczne.Cooperadodrugiegorodzaju
romansówlicząsiędzieła;jedynedziecięWilibalda,dotrzeciego.
PoprzedziłyjeszczeWalter-Scottaromansepseudohistoryczne,którym
autorowie,nadalihistorycznemi,aczęstofałszywemiwyskokami,
pieczęćśmiesznejjakiejśważności;jaknanaszychszpilkach,malują
herbAngielski,dlapokupu.
Doinnegojużwcalerodzaju,policzyćnależyP.Ducange,który
zmałąodmianą,jestuczniemSterna,aleswojegłębokiepoznanie
sercaiczłowieka,sztuczniejistaranniejoprawujewramki.Bohatyrów
Dukanżakochamy,zlewamysięwnichdusząiumysłem(nousnous
identifions).Rzucaonczasamizarysyobrazówwielkich,śmiesznych,
lubpoTeniersowskuprawdziwych,alewszystkotakprędko,taknagle,
jakmalarzkorzystającyzprzelotnegojakiegoobrazu,któryrzucatylko
główne,cechującegorysy.
Claurenniepewnyjeszcze,kuczemumasięrzucić,eksaltujesię
czasem,lubściśleidziezaprawdą.Znowszychpisarzy,najwięcejpono
zachwyciłdawnejszkoły.JegoMimili,jestcudnienaiwna—przymiot
naderważny,bogoniełatwonadadździełu;aktogwałtemszturmuje
donaiwności—robisięgłupiminudnym.
Szkodażeczasimiejsce,niedozwalanamrozszerzyćsięnad
sławnymzpowieściczłowiekaosłabionychnerwów,zGallerij,
zSzkiców,WaszingtonemIrwingiem,nadpowieściamiViktoraHugo,
autoraHermaniego,dramywybornejibardzosilnienapisanej;ale
