Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Oktawian,zdobywszycałąwładzęwpaństwie,oddałjądemonstracyjniesena-
towi,podkreślającswe,,republikańskie”przekonania.Wnagrodęsenatzwrócił
murządyw27r.p.n.e.Odtądniejakodyktator,leczjakopierwszyobywatel
rozpocząłżmudnąpracęnadbudowąmonarchiiwszatachrepublikańskich.
Istotacesarstwapolegałanawyniesieniupanującegoponadinnych
obywateliioddaniumuuprawnień,któredotądposiadaliróżniurzędnicy.
Zapewniałomutorozległąwładzęopochodzeniumagistraturalnym.Pozycję
cesarzaokreślałajegotytulatura.Wostatecznejswejpostaciobejmowała
szeregtytułówocharakterzezaszczytnym,niebędącychjednakwpełnibez
praktycznegoznaczeniaustrojowego.Należałydonich:princepssenatus
(pierwszywsenacie),CaesarlubfiliusdiviJulii(podkreśleniedziedzicznego
następstwapoJuliuszuCezarze),Augustus(wspaniały),imperator(wódz),
paterpatriae(ojciecojczyzny),legibussolutus(wolnyodprawa).Tytułyte
podkreślałypierwszeństwowśródobywatelizasiadającychwsenacie,dodawały
blaskugodnościcesarskiej,aledawałytakżewładzęnadwojskiem
iobywatelamiorazsankcjonowałynieodpowiedzialnośćszefapaństwa.Od
tytułuprincepspowstałanazwaokresupryncypatu,tytułAugustusstałsię
imieniemcesarskim,anatytułojcaojczyznypowoływanosięwstosunkach
zobywatelami.Często,jużodbezpośrednichnastępcówOktawiana,używano
określeniadivus(boski)dlapodkreśleniaboskiegocharakteruwładzy.Dla
określeniajednakustrojowejpozycjiimperatoraistotneznaczeniemiałyurzędy,
któreskumulowałwswoimręku.Należałydonichzwłaszcza,nieraztrochę
zmienione,tytułyurzędniczeokresucivitas.Byłyto:consul,proconsul,
tribunitiaepotestatis(mającywładzętrybunalską),censorperpetuus(cenzor
wieczysty)ipontifexmaximus(najwyższykapłan).Rewelacyjnośćtej
komasacjipolegałanazjednoczeniuwjednymrękucałejwładzyświeckiej
iduchownej,cywilnejiwojskowejzpraktycznymwyeliminowaniemzasady
kadencyjnościurzędowania.Wpoczątkowejfaziepryncypatuodnawiano
cezarowiurzędyiprzydawanocoroczniezmieniającychsiękolegówfigurantów
dlazachowaniapozorówrepublikańskich.Niemiałotojednakwiększego
znaczenia,gdyżcaławładzakoncentrowałasiętylkowcesarzu.Podkreślić
warto—dawniejniedopuszczalne—połączeniekonsulatuzprokonsulatem,co
dawałonajwyższąwładzęcywilnąiwojskowąwstolicyinaprowincji.Cenzura
wieczystaoddawałacałkowiciesenatisenatorówwręceAugusta.Władza
trybuńskapozwalałaskuteczniesprzeciwiaćsięuchwałomsenatu,któremu
cesarzprzewodniczyłorazzarządzeniomurzędników,którychwładzapraktycz-
niewygasała.Najwyższekapłaństwodawałowładzęnadreligiąikapłanami.
Dotakokreślonejwładzydominatniemógłwnieśćzbytwiele.Wśród
tytułówprincepsapojawiłsięnowydominusinterpretowanywsensiepana,
boga.Wiązałosiętozchęciąwprowadzeniaobowiązującegokultuboskiego
cesarza,któryzresztąwystępowałtakżeprzed284r.Wimięjednościideowej
państwakulttenzaczętoutożsamiaćzlojalnościąwobecpanującego,zaś
odmowęskładaniaofiarinterpretowanojakoobrazęmajestatu(crimenlaesae
maiestatis).Prowadziłoto—przydużejtolerancjireligijnejRzymian—do
krwawegokonfliktuzchrześcijaństwem.PrześladowaniewyznawcówChrystusa
36
