Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
skończyłosiędopieropodrządamiKonstantynaWielkiego(313).Nowością
dominatubyłopodzieleniewładzycesarskiejmiędzyczteryosoby(tetrar-
chia),przyzałożeniu,żeichzarządzeniaobowiązująwcałymimperium.Na
dwórcesarskiwprowadzonoceremoniałwschodni,cesarzprzywdziałdiadem,
wszystkozaścodotyczyłoboskiegowładcyokreślanoprzymiotnikiemświęty
(świętypałac,ŚwiętyKonsystorzitp.).
Władzacesarskawobuokresachcesarstwapozostawałaabsolutnazarówno
wzakresieegzekutywy,jaklegislatywy(edykty,dekrety,reskrypty,mandaty;
legesedictaleszadominatuitd.)ijurysdykcji(postępowanieextraordinem
iudiciorum).
Prawienieograniczonawładzacesarskawokresiepryncypatuznajdowała
skrępowanie
w
dalszym
funkcjonowaniu
niektórych
urządzeńokresurepubliki.Byłytopewneurzędy(np.pretura)
orazzwłaszczasenatreprezentującynajbogatszychRzymian(ordosenatorius).
Zachowałonpoczątkowofunkcje:ustawodawcze(senatusconsulta),adminis-
tracyjne(zarządprowincjisenackich,zarządskarbupaństwa—aerarium
populiRomani)isądowe.Wsenaciejednakliczyłasięgłównierolacesarza,
jakopierwszegosenatora.Miałonteż—jakowieczystycenzor—ostatnigłos
wprzedmiocieskładusenatuimógłnapodstawiewładzytrybuńskiej
sprzeciwiaćsięjegouchwałom.Senatbyłzwoływanyprzezcesarzaipełnił
funkcjeradycesarskiej.Najpoważniejszymuprawnieniemsenatubyłowyzna-
czanienastępcypozmarłymcesarzuorazbadaniedziałalnościzmarłegocesa-
rza,któremogłoprowadzićalbodojegopotępienia(domnatiomemoriae),co
niweczyłowszystkiejegodokonania,albodouznaniacesarzabogiem(divum
dicere).WokresiedominatusenatzredukowanyzostałdoradymiastaRzymu.
Dominatstworzyłprzybokucesarzanowy,doradczyorganzbiorowy
wpostaciŚwiętegoKonsystorza(SacrumConsistorium).Składałon
sięznajwyższychurzędnikówzarządzającychposzczególnymiresortami.Miał
onskładfachowy,niektórzyjegoczłonkowienosilitytułykomesów(np.comes
sacrorumlargitionum—skarb,comesprovinciarum—prowincje).Konsystorz
zajmowałsiętakżesądownictwemimiałrozbudowanąkancelarię.Nieprzypo-
minałwniczym,pozakompetencjądoradczą,dawnegosenatu.
Zarządcentralnypaństwaokresupryncypatuwykazywałpewnepodobieńst-
wozokresemdawniejszym.Ogromnawładzacesarzamusiałabyćrozdzielona
urzędnikom,którzyjakomandatariuszesprawowalijąwimieniu
cesarza.Powoływanoichwdrodzenominacjicesarskiej,funkcjonowalido
odwołania,odpowiadaliprzedcesarzem,któryichwynagradzałidziałali
jednoosobowo.Nieuruchomionojednakaparatucentralnegozwładząroz-
ciągającąsięnaprowincje.Wstolicydziałaliwięcprefekci,zktórych
najważniejszybyłpraefectuspraetorio(naczelnikgwardiicesarskiej,druga
osobapocesarzu),praefectusvigilum(bezpieczeństwo,zwłaszczanocne),
praefectusannonae(aprowizacjaRzymu),praefectusurbi(zarządmiasta),
praefectusvehiculorum(łączność).Wyjątkowopozarzymskiekompetencjemiał
praefectusAegypti(Egipt).Urzędnicyciniemieliwłasnegozakresuwładzy,
leczwykonywaliprerogatywęcesarskąimprzydzieloną.
37
