Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Armiametafor
17
prezentowałsięosobiemającejfilozoficzneupodobania”17.Azatempragmatycz-
nyliberalizmwyrażaideeliberalizmupolitycznegowterminachfilozoficznego
pragmatyzmu-rozwijaetycznąorazpolitycznątradycjęliberalizmuprzezzasto-
sowaniedoniejpragmatycznegostylumyślenia.
RichardBernsteinwyróżniłsześćgłównychtematówfilozoficznegopragmaty-
zmu18.WedługBernsteinapragmatystajestwpierwszejkolejnościantyfundacjo-
nistąiprzyjmujekrytycznąpostawęwobeckartezjanizmu.Oznaczato,żeodrzuca
pogląd,zgodniezktórymistniejecośwrodzajutrwałejorazniezmiennejpodstawy
wiedzy,naktórejmożemyoprzećsięwmyśleniu.Podrugie,pragmatystawyznaje
fallibilizm,toznaczyzakłada,żewszystkienaszeprzekonaniamogąpodlegaćre-
wizjiwświetlenowychodkryć.Potrzecie,pragmatyzmzwracaszczególnąuwagę
naspołecznywymiarludzkichpraktyk,wanalogiidowspólnotowejnaturybadań
naukowych.Oznaczato,żewiedzapowstajewdrodzekrytycznegoieksperymen-
talnegotestowaniatwierdzeńwobrębiepewnejzbiorowości,natomiastindywidu-
alnesposobyrozumieniaświataalbobyciawświeciezależąwistotnejmierzeod
praktykiśrodkówpojęciowychukształtowanychwpewnejwspólnocieinterpreta-
cyjnej.Wtymsensieindywidualnośćczłowiekaniejestczymśdanym,leczraczej
osiągnięciemkulturowym.Czwartytemat,którywymieniaBernstein,toplura-
lizmiprzygodność.Pragmatyścitwierdzą,żepowinniśmyunikaćdogmatyzmu-
wpraktycezawszeistniejąalternatywnesposobydziałania,aprocesichbadania
nigdyniebędziewpełniuładzonyanizakończony.Bernsteinwskazujenastępnie,
żepragmatyściprzedkładająperspektywędziałającegopodmiotunadperspektywę
obserwatora,azarazemnieuznająpodziałunateorięipraktykę-wiedziećcoś
oznaczadziałaćwpewiensposób.Wreszcie,poszóste,Bernsteinwskazuje,żedla
pragmatystydemokracjajestnietyleformąrządu,coetycznymsposobemżycia.
DowymienionychprzezBernsteinatematówbędziemywracaćwdalszejczę-
ścitejpracy.Wtymmiejscuzwróćmyuwagęnapewnąróżnicęmiędzyujęciem
tradycjipragmatycznejprzezBernsteinaapoglądamiRorty’ego,którabędzie
miałaznaczeniedlamyślipolitycznej.OtóżRortyjestzdania,żezpragmatyzmu
niewynikadlapolitykinickonkretnego,azatemniemożnawyprowadzićlibe-
ralizmuzpragmatyzmu-pragmatystamożebyćzarównoliberałem,jakifaszy-
stą19.Jesttoważnykontekstinterpretacjipragmatycznegoliberalizmu,którego
znaczeniełatwozlekceważyć.DlaWilliamaJamesaalboJohnaDeweya,którzy
17ORP,s.315.
18R.J.Bernstein,Tepragmaticturn,w:tegoż,PragmaticEncounters,Routledge,NewYork
2016,s.28-39.
19nIdeagłoszącamożliwośćocenypoglądówfilozofadziękiprzywołaniuichużyteczności
politycznejzdajemisięodmianąniesłusznej,platońsko-straussowskiejkoncepcji,zgodniezktó-
rąsprawiedliwośćniezapanuje,pókifilozofowieniezostanąkrólamilubkrólowiefilozofami”.
FNLS,s.67.Zob.EHO,s.25.
