Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
DobrochnaMinich
konawczaisądownicza.Każdyznichjestwyposażonywodpowied-
nieśrodkiprzymusuiperswazji.Rzeczwtym,byzapobiecichkon-
centracjiiuzyskaniuprzewagijednejnadpozostałymi.Wtymcelu
wprowadzonosystemwzajemnejkontrolimającyzapobiegaćwyna-
turzeniomwtejdziedzinie,zasadętrójpodziałuirównowagiwładz.
KoncepcjaMonteskiuszastałasiękanonemmyślioświeceniowej,to-
rującdrogęideomrepublikańskimidemokratycznym.Współcześnie
tenprojektrealizowanyjestwwiększościkrajów,chociażztrudem
bronisięprzedsilnymiwpływamiteokracjiorazwpaństwachotra-
dycjachautokratycznychiimperialnych.
2.Ewolucyjnakoncepcjaprawa
Abyjaknajlepiejzrozumiećcharakterprawadniajutrzejszego,należy
odwołaćsiędodwóchpojęć:emergencjiisuperweniencji.Mająone
kluczoweznaczeniedlaewolucyjnejkoncepcjiprawa.Zjawiskookreśla
sięjakoemergentne,jeśliwjakimśsensieniemożnagoscharakteryzo-
wać,opisującjedyniejegoczęściskładowe.Zasadydziałaniasystemu
mogąbyćbowiemcałkowicieodmienneodzasaddziałaniajegoczęści
składowych,takjakwodóritlentworząwodę,jednakonanieprzypo-
minażadnegoznich.Owszemsystemyzbudowanezczęści,alete
częściniesystemem12.DlategowłaśniewedługW.Załuskiegopojęcie
emergencjijestkluczowedlauchwycenianaturyprawaijegocechcha-
rakterystycznychorazpozwalawinnymświetleprzedstawićjegozłożo-
nośćzarównoprzedmiotową,jakimetodologiczną13.nPopierwsze,byt
emergentnyjestbytem,który«wyłaniasię(«jestnadbudowanyna»,
«emergujez»,«superweniujena»)jakiegośbytuniższegopoziomu,ale
niemożebyćdoniegozredukowany,czylijestwzględemniego«nowy».
Podrugie,relacjamiędzybytamiemergentnymiabytami,któreleżą
uichpodstaw,jestrelacjąsuperweniencji.(ł)Potrzecie,bytyemer-
gentnewykazują«kauzalnośćskierowanąwdół»(downuardcausation),
tj.mogąwywieraćprzyczynowywpływnabyty,naktóresuperweniują
12NatenproblemzwróciłuwagęjużG.H.Leweswpracy:ProblemsofLifeand
Mind,Boston1875.
13W.Załuski,Ewolucyjnaflozofaprawa,Warszawa2009,s.95.