Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
15
liwońskiejekspansjinaRuś.IwanIIIwroku1492założyłnalewymbrzegumiasto,
nazwanenajegocześćIwangorodem,awybudowanawrekordowymczasietwier-
dzanależydonajwiększychinajpotężniejszychsystemówobronnych.Wewnątrz
wzniesionocerkiewpw.św.Mikołaja.Iwangorodjakoportpełniłfunkcjępierwsze-
gooknaRosjidoEuropy,apotężnatwierdzazmuramitrzymetrowejgrubości,
zjedenastomawysokimibasztami,byłategooknabezpiecznąkratą.Wroku1558
wybuchławojnaoInflanty,traktowanadodziśprzezRosjanjakowydarzeniesa-
kralne23.RosjiudałosięnapewienczaszdobyćNarwę,astałosiętodziękinadnatu-
ralnejpomocyMatkiBoskiejiśw.Mikołaja,którychikony,wrzuconedopieca
przezpijanegocyrulika-luteranina,wywołały11maja,wniedzielę,pożarmiasta,
podczasgdysamezostałynieuszkodzone.IwanGroźnyzorganizowałdziękczynne
uroczystości,ikonyodbyłytriumfalnyprzemarszodzdobytychtwierdzprzezNo-
wogróddoMoskwyizpowrotem.WtwierdzywybudowanodlaikonyMBcerkiew
pw.ZaśnięciaNMP(1558).
„TaświątyniastałasiędomemNarwskiejikonyMatkiBożejipomnikiemzwycięstwarosyjskie-
gonajpobożniejszegorycerstwa.CudownyObrazzostałumieszczonywcentrumIwangorodskiej
twierdzyjakotarczaZiemiRuskiejnazachodzie”24.
PokilkunastulatachNarwaiIwangorodznalazłysiępodszwedzkimpanowaniem
(1617–1704);miastazostałyzłączone,aprawosławnibylinawracaninaluteranizm,
cerkwiezamienianonaprotestanckiekościoły,aleikonazostaławrękachprawosław-
nychkupców.PoodbiciuNarwyprzezPiotraI,znówrozpatrywanymjakocuddoko-
nanyprzezMatkęBoską,rozpocząłsięprocesodwrotnyiNarwskaikonastałasię
symbolemrosyjskiejobecnościnaZachodzie.
OryginałNarwskiejikonyzaginąłwroku1944,alejejkopiepodtrzymująsamą
ideę.UdałosięrównieżestońskimRosjanomwybudowaćwNarwiecerkiew,poświę-
conąIkonieiśw.JanowiKronsztadzkiemu(2001–2002).Wdzieńkonsekracjicerkwi
poestońskiejstronie,namurachrosyjskiejtwierdzy,nabaszciezwanej„CarskieOko”,
przyłopoczącychpaństwowychsztandarach,odprawiononabożeństwokuczciIkony,
wysyłajączagranicznąrzekęgorącemodlitwyzachronioneprzezBogaPaństwoRo-
syjskieibłaganoMatkęBoskąodalsząopiekęnadzachodniąjegorubieżą.
RównieżinneikonyMaryjnespełniałyanalogicznefunkcje.Wokresiekiedynie-
podległośćpotężnejongiśRepublikiNowogrodzkiejzbliżałasiędokońca,wlatach
sześćdziesiątychXVwiekuwikonografiipojawiasięwspomnieniedalekiegoroku
1169,kiedyto27listopadaksiążęAndrzejBogolubskizwojskiemsuzdalskimoblegał
WielkiNowogród.Zachowaneikonyztymtematemsądosiebiepodobne,oprócz
świętych(BorysiGleb,JerzyiDymitr,Mikołaj,AleksanderNewski,takżeanioł),
którzyudzielilinowogrodzianompomocy,przedstawionyjestprzedewszystkimudział
ikonyZnak(Znamenije)wobronieoblężonegomiasta25,nanajstarszejikoniewidzimy
23„Wojnainflancka(liwońska)byłaświętąwojnądlaRosji.Rosyjscywojowie,biorącwniejudział,nietylko
broniligranicswegoPaństwa,leczstawialiopórduchowejagresjiZachodu.Tawojnabyłaobronąprzedkatolicką
iprotestanckąekspansjązZachodu”;ibidem,s.10.
24Ibidem,s.15–16.
25EngelinaSiergiejewnaSmirnowaomawiatękompozycjęnaprzykładzieznanychjejsiedmiuikon.Przy
okazjizauważa,żekultNowogrodzkiegoZnakujestwcześniejszyodkultuMBWłodzimierskiej,Смирнова,
Смотря...,s.135–148;por.V.N.Lazarev,NovgorodianIcon-Painting,Ed.Iskusstvo,Moscow1969,s.35–
