Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
papieżaPiusaXnapoczątkuXXwieku.Jednakniemacoupierać
sięprzyperiodyzacji.MyślGombrowicza,herezjarchyiprofana,ma
zasięgłączący,aleiwykraczającypozamodernistycznąipostmo-
dernistycznąproblematykę9.Wjegodebiuciezpowodzeniemzna-
leźćmożnaelementyciągłościobuznich.CzyżStefanCzarniecki
proklamującynowyjęzyk:fl—ciam—bam—biu,minu—mniu,
ba—bi,ba—be—no—zar”,niejestpodmiotemnawskroś
współczesnym?Problematykaopowiadańzdebiutanckiegotomu,
trzymającasięporządkuhistorycznego,jestzpewnościąodpowie-
dziąnadoktrynypojawiającesięupoczątkuXXwieku.
Tomożeiniecoflefekciarskie”zestawieniepapieżaibadaczy
zorientowanychlewicowodomagasięjednakkomentarza,bynie
powiedzieć:usprawiedliwienianiniejszejanalizyigrypojęć,które
przedstawiam.PiusXwskazujewswoimliścieokólnymozasa-
dachmodernistów(encyklika—zgr.enkýklios‘okólny,ogólny’)pisa-
rzyszkodzącychwierzewobrębieKościoła.Ichgrzechembyłatek-
9CiekawienatentematpiszeJ.Franczak.Jegorozumieniemodernizmujest
przekonujące:flRefleksyjność,odrywającażyciespołeczneodgotowychwzorców
iustalonychpraktyk,stajesięźródłemniepokojuegzystencjalnegomieszkańców
nowoczesności.Postępującainstytucjonalizacjazasadyradykalnegopowątpiewa-
niaowocujewielością(wykluczającychsięniekiedy)autorytetów,wiedzaprzyj-
mujepostaćhipotez,otwartychnarewizję.Równocześnienapłaszczyźnienamy-
słuspołecznegoujawniająsiędążnościwyzwoleńczo-utopine.Modernizmwyrasta
znowoczesnychdylematów,radykalizującjeizarazempełniącwobecnichfunk-
cjękrytyczną.Rozwiautopięcałościowości—wyjaśnianiaświatawobrębieuni-
wersalnych,skończonychiautonomicznychsystemów—azarazem,odkrywając
jejutopiność,podważają.Kultywujeutopiespołeczno-polityczne,arównocześnie
rozwiaichkrytykę.Poszukujegorączkowoadekwatnegowyrazu,ajednocześnie
docieradonajwiększegowhistoriiZachodukryzysureprezentacji.Wtejperspek-
tywiemodernizmokreślająwewnętrznesprzeczności,rozziewmiędzyracjonalno-
ściąinierozumem,optymizmemirozpaczą,całościąifragmentem.Przyjmująctaką
wizjęmodernizmu,sprzeciwiamsiętymsamymuproszczonymwizerunkom,eks-
ponującymideeładu,uniwersalnościipostępu.Uproszczeniatesłużą,jaksądzę,
wyrazistemuzarysowaniu(przezkontrast)postmodernizmu,któryprzeciwstawia
przekroczonemuparadygmatowiwieloznaczność,chaosipluralizm”.J.Franczak:
Poszukiwanierealności…,s.13.Por.np.M.Calinescu:FiveFacesofModernity:Moder-
nism,Avantgarde,Decadence,Kitch,Postmodernism.Durham1987;T.Eagleton:Iluzje
postmodernizmu.Przeł.P.Rymarczyk.Warszawa1998;Z.Bauman:Wieloznaczność
nowoczesna,nowoczesnośćwieloznaczna.Warszawa1995.
13
