Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PiotrSkargajakopisarz
23
Natenczas,mająctrochęczasuiupróżnieniazaonymwtórymikrótkimodjachaniem
W.K.M.doSzwecyjejizapilniejszymukradanimsięodludzi,napisałemzpomocy
Boskiejdrugiekazania,którycheśW.K.M.słuchałosakramenciech,ite,któremprzy-
godnenazwał,nabożeństwomrozmaitymludzkimwedleczasusłużące,któreW.K.M.
zakolędęiNoweLatooddaję(...)23.
Kazaniaosiedmisakramentachzwierająsystematycznywykładkatolickiej
doktrynyosakramentachimszyświętej,takżemożnajewłaściwienazwać
traktatemosakramentach.Poszczególnekazaniamająnaogółkompozy-
cjętrójdzielną-składająsięzkrótkiegowstępu,właściwejnaukiikrótkiej
modlitwynazakończenie-choćzdarzasięrównież,żekaznodziejaodrazu
rozpoczynanaukę.Traktatowąkompozycjęcyklurozbijająschematyczne
kazania,gatunkowonależącedokazańprzygodnych,przeznaczonedowy-
głoszeniaprzyodpowiednichobrzędach:Przyjakimznacznymidozbudowania
sposobnymchrzcie,Przybierzmowaniukazanienadobreprzyjęcietegosakramentu,
Namowachrześcijańskadochoregoiprzyprawadoszczęśliwegoskonania,kazanie
NanowejmszyorazPrzyślubiemałżeńskimnamowakapłańska.
ZarównowSkargowskiejpostylli,jakikazaniachosakramentachwidocz-
nesąelementypolemiczne.GłównymcelemdziałalnościTowarzystwaJezu-
sowegowkrajach,gdzierozprzestrzeniałysięideeprotestanckie,byłoich
zwalczanie,dlategoteżzakonwswoichkolegiachprowadziłkursyteologii
pozytywno-kontrowersyjnej,mającejprzygotowaćjezuitów,atakżeksięży
diecezjalnychdonieuniknionejpolemiki.Jużwroku1554św.IgnacyLoyola
pisałopotrzebiewalkizprotestantami,mającymiwłasną„teologiępopular-
ną,dostosowanądopojęćprostychludzi”,którągłoszą„zambony,wszkole
iwprzystępnienapisanychbroszurach”24.Głoszeniemtejteologiizajmowa-
lisięliczni,przygotowanidotegozadaniaministrowie,akatoliccykapła-
ni,zbrakuodpowiedniegowykształcenia,częstoniepotrafilidaćnależytej
odpowiedzinaichnaukę.ZałożycielTowarzystwaJezusowegozaleciłwięc
opracowanieteologiisumarycznej,„wktórejskróconymsposobemomówi
sięzagadnieniapodstawowe,niebędącenarazieprzedmiotemsporu,akwe-
stiespornerozwiniesięszerzej,zależnieodpotrzebdanegonarodu”25.Wy-
kształceniwtakiejteologiijezuicimielijaknajszybciejrozpocząćnauczanie
ipracękaznodziejską.
Polemicznezacięcietozresztącechacałegopotrydenckiego,nietylkoje-
zuickiego,kaznodziejstwa.Celemkaznodziejówczęstobyłoukazanie„ca-
łokształtuprawdwiary”26,couczyniłnaprzykładWujekwswojejPostylli
katolicznej.Takapostawazwiązanabyłazokolicznościamihistorycznymi
iwiększośćutworówkaznodziejskichztegookresumacharakterapolo-
23KSS1600,k.)(
2v.
24Cyt.za:B.Natoński,Humanizmjezuickiiteologiapozytywno-kontrowersyjnawPolsceodXVI
doXVIIIwieku.Nauczanieipiśmiennictwo,Kraków2003,s.10.
25Ibidem.
26M.Brzozowski,Kaznodziejstwo...,s.378.
