Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
ProlegomenadoedycjidziełPiotraSkargi
getyczny.Polemikabyłazresztącharakterystycznadlarenesansuiniemal
wszechobecnazarównowkazaniach,jakipismachdogmatycznych27.
KontrowersjajestintegralnymskładnikiemcałejSkargowskiejtwórczości.
Wwieluprzypadkachnieocenionąpomocą,aniekiedytakżewzorem,był
dlakrólewskiegokaznodzieikardynałRobertBellarmin,wykładowcakon-
trowersjiwKolegiumRzymskim.Skarganiebyłwprawdziejegouczniem
(Bellarminkatedręobjąłdopierowroku1576),alechętniesięgałdoDisputatio-
nesdecontroversiischristianaefideiadversushuiustemporishaereticos,wydanych
wlatach1587-1593wIngolstadzie(3tomy)28.Trzebaprzytymzauważyć,że
królewskikaznodziejamiałwyjątkowydarprzystępnegoprzedstawianiana-
wetbardzoskomplikowanychzagadnień;jegokazaniasąznakomitymprzy-
kłademzastosowaniateologiipozytywno-kontrowersyjnejwpraktyce.
OilewKazaniachnaniedzieleiświętaułatwieniudostępudotreścikon-
trowersyjnychsłużyspecjalnyindeks,otylewprzypadkuKazańosiedmi
sakramentachnauczanieotymcharakterzemożnaznaleźćniemalnakażdej
stronie.Samesakramentybyłybowiemjednąznajważniejszychkwestiispor-
nychmiędzykatolikamiaróżnymiwyznaniamiprotestanckimi.Spórdoty-
czyłjużsamegorozumieniasakramentu.ZsiedmiusakramentówKościoła
katolickiegoluteranizmzachowywałzaledwiedwa:chrzestiEucharystię,ale
nawetwtymwypadkuniezgadzanosięcodoprawdziwejitrwałejobecności
ChrystusawEucharystii,atakżecodokomuniipoddwiemapostaciamioraz
chrztudzieci.Kazaniaosiedmisakramentachzawierająwięc-najkrócejmówiąc
-przystępnieprzedstawionąnaukęosakramentach,popartąautorytetem
PismaŚwiętego,ojcówKościołainauczaniasoborów,połączonązwypunk-
towaniemróżnowierczychbłędówiwyjaśnieniemkatolickiegostanowiska
wkwestiachspornych.Najwięcejmiejscapoświęciłkaznodziejatymzagad-
nieniom,wokółktórychtoczyłysięnajgorętszedysputy:pokutyiEucharystii
(posiedemkazań)orazsprawowaniuNajświętszejOfiary(dziesięćkazań).
Kazaniaprzygodne
DopierwszegowydaniaKazańosakramentachdołączyłSkargakazania
przygodne,bardzozróżnicowanezarównopodwzględemtreści,jakiformy,
pogrupowanetematycznie.Opróczbogactwatematówznajdziemytudużą
różnorodnośćstylistyczną,pozwalającąwpełnidocenićretorycznykunszt
królewskiegokaznodziei.Oboknużącychwlekturzeszablonówkazań,któ-
rychcelem,wbrewdeklaracjiSkarginapoczątkuzbioru,było„napełnienie
głowynauką”(docere),znajdująsiętunajdoskonalszepodwzględemarty-
stycznymoracje,które-prócz„ruszeniawoląisercem”(permovere)-miały
27Por.ibidem,s.378-379.
28Zob.Sommervogel,t.1,kol.1156-1157.NatematDisputationeszob.naprzykład:
R.W.Richgels,ThePatternofControversyinaCounter-ReformationClassic:The„Controversies”of
RobertBellarmine,„TheSixteenthCenturyJournal”XI(1980),2,s.3-15.NaturazależnościSkar-
giodBellarminaiinnychwzorówzostaniedokładniejomówionawdalszejczęścirozdziału.
