Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
AloisWoldan
apóźniejtakżewoskunaftowego,byłoczymśnowymiwpewnymsensiespektakular-
nym:wymagałonowychtechnik,dziękilicznymnowowzniesionymwieżomwiertni-
czymnadawałoznanemukrajobrazowipogórzakarpackiegonoweoblicze,pozwalało
nielicznymprzedsiębiorcomwkrótkimczasiezdobyćbajecznąfortunę,podczasgdy
innitraciliwtakichprzedsięwzięciachcałymajątek.Przemysłnaftowydlawieluludzi
stworzyłmiejscapracywregionie,zktóregoemigrowano(nzachlebem”)wposzu-
kiwaniulepszegożycia,leczwieluinnychzamieniłwwyzyskiwanychproletariuszy,
którzywwarunkachzagrażającychżyciuwydobywalinowesurowcezamarnegrosze.
Niedziwizatem,żewłaśnietanspektakularna”formaprzemysłuigospodarkikojarzo-
nabyłazideąnowego,zinnowacyjnościąimodernizacją.
ItakwseriiDieÖsterreichisch-ungarischeMonarchieinWortundBild(takzwane
nKronprinzenwerk”-nDziełonastępcytronu”),którejcelembyłojaknajpełniejsze
opisaniekrajówMonarchiiAustro-Węgierskiej(nakażdykrajprzypadałjedentom),
wwoluminiepoświęconymGalicjiopisprzemysłunaftowegozajmujecentralnemiej-
scewczęścinGórnictwoihutnictwo”.TekstautorstwaWładysławaSzajnochyjest
jednocześnienaznaczonydziwnąambiwalencjąentuzjazmuisceptycyzmu:zjednej
stronytagałąźprzemysłumaprzedsobąwielkąprzyszłość(nprzemysłnaftowyGa-
licji,istniejącodniespełna40lub50lat,osiągacorazwiększyrozkwitizpewnością
wprzyszłościodegrawielkąrolęwMonarchiiAustro-Węgierskiej”2),zdrugiejzaś
opierasięnabolesnejprzeszłości,gdyżnwysoceniebezpieczneszyby,heterogeniczna
ludnośćpracująca,niegodnepochwałygospodarowaniewiększościprzedsiębiorców
ilicznenieszczęśliwewypadkibyłyniechlubnąosobliwością”3.Takaniejednoznacz-
nośćwocenieiwartościowaniunowegozasobujestcharakterystycznatakżedlalicz-
nychtekstówliterackich,którepojawiłysięwróżnychjęzykachwostatnichdekadach
XIXipierwszychXXwieku.
Niniejszaanalizaograniczasiędokilkubeletrystycznychsprawozdańnapisanych
przezpisarzypolskich,ukraińskichiżydowskich4,którezuwaginaswojeautorstwo
sątypowedlaodmiennychnarodowychpunktówwidzeniawGalicji;powstałyone
wróżnychjęzykach,alemożnajewłączyćdowspólnego,większegontekstu”poświę-
conegowystępowaniunafty,choćniemamiędzynimiudowodnionychzwiązków
zależnościowych.Tenrodzajodniesieńintertekstualnychjesttypowydlaliteraturypo-
wstałejwGalicjiipozwalarozumiećjąjakosystem,któregoposzczególneelementy
sązesobąpowiązanegęstąsieciąrelacji.
WswojejksiążceNaftaipraca.Złotoibłoto(1886)StanisławSzczepanowski,
przedsiębiorca,politykipublicystagalicyjski,zamieściłrównieższkic,wktórym
opisujemiastoKołomyjawrozdzialezatytułowanymŚwiatdziwówicudów.We-
2LadislausSzajnocha,BergbauundHüttenwesen,w:DieÖsterreichisch-ungarischeMonarchiein
WortundBild.Galizien,Wien:Kaiserlich-königlicheHof-u.Staatsdruckerei1898,s.852.
3Ibidem,s.857.
4NatematinnychpisarzywypowiadałemsięwrozdzialeDie„HöllevonBoryslav”-Arbeiterelend
inGalizien,w:AloisWoldan,BeiträgezueinerGalizienliteratur,Frankfurta.M.:PeterLang2015,
s.265-278.
