Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
AramejskieprzekładyToryjakoświadectwointerpretacjitekstubiblijnego…
27
jakosubstytucjaliturgiiświątynnej.Dlategonawetpoodbudowieświątyni
w516rokup.n.e.wspólnotylokalne,któremieszkałypozaPalestyną,nie
zaprzestałyspotkańprzeznaczonychnamodlitwęirozważanieTory.Nie
wiadomojednak,czywczasachprzedchrześcijańskichistniałysynagogi
natereniePalestyny,ajeżeliistniały,jakąpełniłyfunkcję11.Nadaltoczy
sięteżdyskusjanadpowodemnapisaniatargumówwjęzykuaramejskim.
ZdaniemJ.Barra(1979),wczasiegdyrodziłasiętradycjatargumiczna,
niektóreformyhebrajskiewciążbyływużyciu.
Starożytneźródłapotwierdzają,żetargumymiałynietylkoprzekazy-
waćtłumaczenie,aleteżobszerniewyjaśniaćToręsłuchaczom,którzynie-
wystarczającoznalijęzykhebrajski:nItłumaczy,abyresztaludumogła
zrozumieć,takkobiety,jakidzieci”(m.Soferim18,5).Wpraktycetar-
gumysązatemtłumaczeniamiwdwóchwymiarach.Sąoneprzekładami
tekstówhebrajskich,ajednocześniestanowiąpróbęobjaśnieniatego,co
owetekstymogłybyoznaczaćdlapóźniejszychpokoleń.Obejmujązarów-
noprzekładtekstu,jakidodatkowymateriał,któryzawieraobjaśnienia
iinterpretacjętekstuhebrajskiego.
Nieistniejąwyraźnedowodynato,kiedyprzekładyaramejskiewe-
szłydoużytkuikiedyzaczęłysłużyćjakopomocwobjaśnianiuBiblii
hebrajskiejwsynagogach.Możliwe,żepierwszetłumaczeniaaramejskie
wykorzystywanodlapogłębianiaprywatnejpobożnościlubstudiowania
tekstów,aniewcelachliturgicznych.WśródzwojówzQumranznad
MorzaMartwegoodnalezionoaramejskąwersjęKsięgiHioba(4QTgHi
oraz11QTgHi)pochodzącąprawdopodobniezIIwiekup.n.e.,atakże
fragmentytargumuKsięgiKapłańskiej(4QTgKpł)datowanegonaIwiek
p.n.e.LiteraturarabinicznałączyodpisytargumówHiobazRabbanemGa-
malielemijegownukiemGamalielemII(obajzIwieku).
dowiskudwujęzycznym,wktórymjęzykiemmówionymbyłaramejski;takżenauczyciele
bylidwujęzyczni.WynikitegostudiumToryprzekazywanoludowipoaramejsku.
11WykopaliskaarcheologicznepotwierdzająistnieniesynagognatereniePalestynydo-
pierowIwieku.Równieżźródłapisanezczasówprzedchrześcijańskichniewskazująnaist-
nieniesynagogwPalestynie(np.wopisachwojenmachabejskichniemażadnejwzmianki
oniszczeniusynagog).Naogółekspercizgadzająsięcodotego,żeprototypliturgiisyna-
gogalnejznajdujesięwopisiereformyEzdraszawNe8,1-8.Strukturaliturgiisynagogalnej
pozostaładonaszychczasówwistocieniezmieniona.Najważniejszympunktemliturgiibyło
czytanieperykopyzTory(seder)iProroków(haftara)(por.Dz13,15;Łk4,7).CzytaniePisma
ŚwiętegobyłopoprzedzonemodlitwąSzmaIsrael(nSłuchaj,Izraelu”),Szmoneesre(nOsiem-
naściebłogosławieństw”)izakończonebłogosławieństwem.PrzyokazjiczytaniaBibliiktoś
spośródwspólnotylubgościwygłaszałhomilię(por.Mt4,23;Łk4,44;Dz13,5n.).
