Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rolastereotypuwkształtowaniupolifonicznegouniwersumliterackiegoł
23
Konfrontującjednoidrugieuniwersumkulturowe,rodzime(bośniackie)
iprzyjmujące(polskie),złatwościądojdziemydowniosku,żeróżnejestwobu
systemachwyobraźnizbiorowejdoświadczeniewielokulturowości.Zrozumienie
tegoproblemustanowikwestięzasadnicząwanalizieprzekładupowieściAn-
dricia,gdyżwłaśniewielokulturowośćjesttłemichronotopemwydarzeńwniej
opisywanych.Konceptualizowanyobszarjestpodkażdymniemalwzględem
zperspektywypolskiejegzotyczny.PółwysepBałkańskiwogólności,wtym
oczywiścieBośniaiHercegowina,mazupełnieinnedoświadczeniahistoryczne
niżdawnaiwspółczesnaRzeczpospolita.OdkońcaXIVw.ażdodrugiejpoło-
wyXIXw.BośniabyłaokupowanaprzezTurcjęosmańską.Ziemiedotychczas
chrześcijańskiezostałypoddanesystematycznejiwielowiekowejislamizacji.
WBośni1cododziśwywołujekontrowersje,takżewkontekścieanalizowanej
tupowieściAndricia1znacznaczęśćludnościsłowiańskiejprzeszłanaislam.
Cowięcej,licznijejprzedstawicielepełniliwadministracjiosmańskiejważne
funkcje.Stanowilinajwyższe,kulturotwórczewarstwywhierarchiispołecznej
Imperium;tworzyliosobliwą,boniedokońcaanalogicznądotejzeuropejskie-
goZachodu,arystokrację.StądwBośniniemalrównierodzimobrzmiątakie
wyrazy,jak:beg,pańa,vezirczysultan,orazgrof(nhrabia”),knez(nksiążę”)
czycar(ncar/cesarz”).Wodniesieniudotejwarstwysłownictwatłumaczkawy-
bierajedynedostępnerozwiązanie1egzotyzację:nbej”,npasza”,nwielkiwe-
zyr”insułtan”.Takiwybórpociągazasobąjednakpewnekonsekwencje.Urzę-
dytureckieoddanepopolskuewokująpoczucieobojętnościlubjakiejśbliżej
nieokreślonejobcości.Wjęzykurodzimymzaśsąpowszechnierozpoznawalne
ikonotująwarstwęwyższąorazjejznaczeniewkulturzebośniackiej.Takako-
notacjaodpowiadałabywjęzykupolskimwarstwieszlacheckiej.Polskiczytel-
nikzapewnenawetposługujesięanalogiąwceluoswojeniagenerowanejprzez
słowatureckieobcości(np.npasza”totakipolskinhrabia”),jednaktymsamym
przystosowujedoswojegosystemuwyobrażeńsystemzgruntuinny,booparty
nazupełnieodmiennychfundamentachaksjologicznych.Wartoodnotować,że
np.słowobegjestzachowanewnazwiskachpotomkówniektórychrodzinmoż-
nowładczych,np.Izetbegović,Rizvanbegović,conaturalnieumkniepolskiemu
czytelnikowi,aczegonieprzeoczyczytelnikrodzimy.
Opróczmuzułmańskiejwarstwyrządzącej,wBośniosmańskiejżylirównież
chrześcijanie(katolicyiprawosławni),którychstatusjużwpierwszymetapie
najazdówbyłniższy,aodpoczątkuXVIIw.zacząłsięjeszczebardziejpogar-
szać.Rządzącyokreślaliichpogardliwymmianemrai.Wprzekładziepowieści
pojawiasięegzotyzmraja,opatrzonyprzypisemtłumaczki,apolskiczytelnik
zapewneutożsamiagozpolskimodpowiednikiemnlud”.Tymsamym‘nagina’
światbośniackidopolskichrealiów.Jesttojednakponownieanalogiapozorna,
gdyżwpolskimsłowienlud”(któryprzecieżmaswojerodzimeekwiwalenty
wjęzykuSłowianzamieszkującychBośnię,jakonarodlubpukniebędącesyno-
nimemrai)konotujeczynnikklasowy,podczasgdywjęzykubośniackimkono-
