Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rolastereotypuwkształtowaniupolifonicznegouniwersumliterackiegoł
27
lam,gdyżuformowałich,pochodzącyzróżnychporządkówuniwersumkul-
turowego,toposwalkiantytureckiej.Postawębardziejantytureckąprzyjmują
Serbowie,ponieważpowieśćAndriciafunkcjonujewserbskiejkulturze,inie
tylkowniej,jakodziełopatriotyczneizgruntuantyislamskie.Pozostawiamy
nabokutęzaskakującouproszczonąinterpretację,alerozważmy,jakietoma
konsekwencjedlaAndriciajakopisarzawobrębiekulturyrodzimej(czylepiej
chybapowiedzieć:wkulturachrodzimych)iwkulturzepolskiej.
Zewzględówwcześniejwyeksplikowanychwynikajasno,zjakiegopowo-
dupisarzstałsięwostatnimdwudziestoleciuprzedmiotemgorszącychsporów
oprzynależnośćnarodową.DlaSerbów,bezwzględunaorientacjęideologicz-
ną,Andrićjestpisarzemserbskimifunkcjonujejakosymbolpatriotyzmu.
Abyrzeczbyłabardziejparadoksalna,zarównonacjonaliściboszniaccy,jak
ichorwaccyzgodnietętezęakceptują.Dopieroniedawnochorwackakultu-
rapróbujeponownietraktowaćAndriciajakopisarzawłasnego.Zkoleipo
stronieboszniackiejspórjestzaciekłyidzielielitywzdłużliniipodziałów
światopoglądowych.PrawicachętniejwidziwAndriciuislamofoba13,lewica
zaśjestskłonnadointerpretacjijegodziełwkluczupolifonicznym,czylipar
excellenceartystycznym14.Wostatecznościjednakitoodczytaniemacharak-
terideologiczny.
Przeciętnypolskiczytelnikprzekładu1zpowodówwcześniejzaprezento-
wanych1niemożesobiezdawaćsprawyzkontrowersjiwokółosobypisarza.
Byćmożestanowitonawetjegoprzewagęnadczytelnikiemrodzimym,gdyż
mawiększąszansędostrzecogólnoludzkiihumanistycznyprzekaztejksiążki.
Czytelnicyzdeterminowani(izdeformowani!)ideologicznymiinterpretacjami
twórczościAndriciawkulturachrodzimychnieprzeoczążadnegozwątków
powieści,którypotwierdzałbyzasadnośćichnarodowoukształtowanychodczy-
tań.IchwiedzaoAndriciujakoonserbskimpatriocie”będziesięaktywowa-
ławkażdymakapiciepowieściibezpośredniowpływałanajejodczytywanie.
Zuwaginatakietłokognitywne,uruchomionezostająodpowiednieoperacje
mentalne,któremająnacelunudowodnienie”,lubprzynajmniejzweryfikowa-
nie,zgóryzałożonejtezy.
Abywskazać,jakistotnyjesttoproblem,przytoczmypewienprzykład.Nie-
jednokrotniedowodzono,żenodpowiednikiem”IvoAndriciawpowieści,jego
alteregowświecieprzedstawionym,jestniejakiTomaGalus,poetaidziałacz
13Wimiętakiejinterpretacjimuzułmańskinacjonalistazniszczyłnapoczątkuwojnypomnik
AndriciawVińegradzie.ZtegosamegopowoduSerbowie,którzystanowiąwtymmieściepoostat-
niejwojniewiększość,pomnikodbudowali,aEmirKusturica1deklarującypodglądyskrajniena-
cjonalistyczne1budujeAndrićgrad,kiczowatemiastomająceupamiętniaćwielkiegoSerbainob-
listę.
14Zob.E.Kazaz:Univerzalnostpolitićkogromana.In:IvoAndrić150godinakasnije.Red.
Z.Leńić,F.Duraković.Sarajevo2012,s.39152;Z.Leńić:PripovjedaćIvoAndrić.In:IvoAn‑
drić150godinakasnijeł,s.53172.
