Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
MaciejCzerwiński
tacjadotyczyczynnikawyznaniowegoiklasowegojednocześnie,ponieważod
XVIIw.rająbyliniemalwyłączniechrześcijanie10.
Chociażpolskakultura1historycznierzeczbiorąc1jest,podobniejak
bośniacka,głębokouwikłanawkontekstwielokulturowości,wwyobraźniprze-
ciętnegoPolakadawnaRzeczpospolitafunkcjonujeniemalwyłączniejakopań-
stwonarodowe,czegodowodzinp.1choćnietylko1nagminneużywanie
słowanPolska”naokreśleniepaństwawielonarodowego.Corównieistotne,
doświadczeniewielokulturowościjestwpolskimprzypadkunaznaczonewizją
ocenyformułowanejzperspektywykulturydominującej,niezaśzdominowa-
nej.CałaelitawschodnichobszarówRzeczypospolitej,wogromnejwiększości
pochodzeniarusińskiegolublitewskiego,ulegałazczasemstopniowejpoloni-
zacji,czegoskutkiembyłniemalzupełnyzanikwarstwwyższychwśródLi-
twinówiRusinów.Dopierozaboryzepchnęłypolskośćnamarginesi1choć
wzupełnieinnejpostaci1stałasięonakulturązdominowaną.Zaboryprzy-
szłybowiemdopierowdrugiejpołowieXVIIIw.,kiedywszelkieinstytucje
państwoweikulturawjęzykunarodowymbyłysilniezakorzenionewświa-
domościelit.WtymsamymokresieBośniabyłajużwdużejmierzeskoloni-
zowanaizislamizowana,działaływniejinstytucjepaństwaOsmanów.Polska
podległośćbyławięczupełnieinnąpodległością,awszelkiepróbynarzucenia
Polakomrosyjskiegolubniemieckiegouniwersumkulturowegoprowadziłyra-
czejdoszerzeniabilingwizmuipodwójnejlojalnościniżdoutratypolskości
(np.:AdamJerzyCzartoryski,MieczysławLedóchowski,AgenorGołuchowski
iwieluinnych).MuzułmaniewBośniwrazzreligiąprzyjęlizupełnieinny
modelkultury.
Cowięcej,icoparadoksalne,zaborynzakonserwowały”dominującystatus
szlachtywpolskimspołeczeństwie,takżewstosunkudojegoniepolskichmiesz-
kańców.Polacy1choćprzecieżniewszyscy1bylielitą(jeślijużwmniej-
szymstopniupolityczną,tonapewnokulturalną),podczasgdypozostałenarody
stanowiłylud(toonebyłybyanalogonembośniackiejrai).Dominacjapolskiej
kulturyikatolicyzmuwwielonarodowymorganizmiepolitycznym(najpierw
niezależnym,późniejpolitycznierozbitym)niezostałanigdyzakwestionowana.
Wrezultacie,wpolskiejwizjidotyczącejdawnejRzeczypospolitej1mamna
uwadzewiększośćkodówkulturowych1dominujeskrajnaidealizacjatamtego
okresu.Iwreszcienajważniejsze:polskakultura1zasprawątejżeidealizacji
1jestufundowananamonolitycznym,etnocentrycznympostrzeganiuwłasnych
dziejów.Doświadczeniewielokulturowości,jakżegłębokowrosłewpolskągle-
bę,jestwskutektegozatarteisprowadzasiędopamięciowielkościPolski,
zapominającowielonarodowymskładzieRzeczypospolitej.
10Ztegozapewnepowoduwkomunistycznejnowomowienieużywanosłowarajanaokreślenie
warstwniższych,nuciskanychprzezburżujówifeudałów”,leczwłaśnienarod.Rajadodzisiajjednak
występujewróżnychrejestrachpotocznych,np.wznaczeniunekipa”,ngrupa”.
