Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
MaciejCzerwiński
zułmanienabijająchrześcijaninanapal,awPanuWołodyjowskim1odwrotnie,
muzułmaniestająsięofiarąbestialstwa.
Jakwidzimy,odbiórMostunaDriniemusibyćwięczperspektywyczy-
telnikapolskiegoodmiennyniżzperspektywyczytelnikarodzimego.Trzeba
jednakwyjaśnić,żekonceptnczytelnikarodzimego”jesttutajumownyido-
tąd1wanalizachpodstawtłakognitywnego1miałswojeuzasadnienie,ale
teraznależygouszczegółowić.Naturalnejest,żeMostnaDrinieinaczejbędą
czytaliczłonkowieróżnychgrupnarodowychwBośni:inaczejprototypowy
Boszniak(muzułmanin),inaczejSerb(prawosławny),inaczejjeszczeChorwat
(katolik).Wtymkontekściemusimysięzastanowić,czykulturatureckanie
maczasemworyginaleiwprzekładziestatusutzw.trzeciejkultury,czylikul-
turyzewnętrznejzarównowobectekstuwyjściowego,jakidocelowego.Sta-
tuskulturytureckiej1iuznaniejejzaswojskąbądźobcą1zależyjednak
ododbiorcydekodującegotekst.DlaBoszniakabędzieonakulturąrodzimą,
dlaSerbaczyChorwatazBośnibędzietylkowpewnymstopniukulturąobcą,
zkoleidlaSerbazSerbiiczyChorwatazChorwacji1niemalkulturązupeł-
nienieznaną.Kategoriaobcościjestwięcstopniowalna.Dlasamegopisarza,
pochodzącegozrodzinykatolickiej,aleurodzonegowbośniackimTravniku,
awychowanegowVińegradzie1miejscachwielokulturowychzeznaczącym
odsetkiemmieszkańcówwyznaniamuzułmańskiego1kulturaislamskabyła
tylkowjakimśsensienieznana.Obcowałzniąiwyrastałwjejotoczeniu,ale
niemógłjejwpełnipoznać12.DlawspółczesnegoChorwataczySerba,który
wBośninigdyniebył,aminaretyznatylkozhollywoodzkichfilmówczysen-
sacyjnychwiadomościtelewizyjnych,kulturaislamskabędzieowielebardziej
obca,choćchybajednaknieażtak,jakzperspektywykulturypolskiej.
Gdyzatemwidzimy,żemiejscekulturytureckiejjestworyginalepowieści
sprawąnietyleautora,ileprzedewszystkimczytelnika,należypowrócićdo
kwestiirecepcjipowieści.UpodstawodmiennychinterpretacjidziełaAndri-
ciależą,rzeczjasna,odmienneprzekonaniaideologiczne,acozatymidzie
1takżeodmiennestereotypyprzypisywaneposzczególnymelementomświa-
taprzedstawionego,wtymrównieżgrupometnicznym.Boszniacy1zastrze-
gamporazkolejny,żemówięopostawieprototypowej,charakterystycznejdla
większościkodówkulturowych1będąpozytywnieocenialikulturęislamską
iadministracjęturecką,awśladzatymtakżebohaterówjąreprezentujących
(jestonabowiemdlanichkulturąrodzimą).SerbowieiChorwacizkolei,jako
przedstawicielecywilizacjichrześcijańskiej,będąznieufnościąpatrzylinais-
12OswoimdoświadczeniuislamutakopowiedziałAndrićLjubieJandriciowiwksiążceSaIvom
Andrićem:nJasamoMuslimanimamnogopisao,alisamsećuvaodanediramunjihovintimniśivot,
odnoseuporodiciislićno.Jajednostavnozatonisambiosposoban,njihovśivotpoznatmijesamo
doavlije,dalje1jok.ZatosamćestogovorioSkenderuKulenoviću,pokojnomHamziHumi,Zuki
Dśumhuruijońnekim:napińiteńtogodomuslimanskojporodici,jermiizhrińćanskihkućanismo
sposobnidatouradimo”.Ibidem,s.36.
