Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.KRYZYSCZYZMIANA_OKŁOPOTACHZOPISEMWSPÓŁCZESNEJRZECZYWISTOŚCISPOŁECZNEJ
mowaniaprzezspołeczeństwośrodkówzaradczych,któreosłabiałysamoregu-
lacyjnewłaściwościrynku,dezorganizowałyprzemysłoweżycie,awkonsekwen-
cji,zagrażałyspołeczeństwuwjeszczeinnysposób.
Obarczonatakimiwłaściwościamidoktrynawolnegorynkustałasiępod-
stawąróżnegotypudecyzjipolitycznych,którewyzwalałyserięprocesówdzia-
łającychnazasadzienegatywnegosprzężenia.WidaćtowyraŹnieprzyanali-
zieroli,jakąwrozwojuirozpadziesystemuliberalnegokapitalizmuodegrał
systemwalutyzłotej.ZdaniemPolanyi,ego,byłatowłaśnietainnowacjain-
stytucjonalna,któraumożliwiaławprowadzeniewpraktykęteoriisamoregu-
lującegosięrynku,gdyżnadawałaglobalnywymiargospodarceświatowej,
jednoczącwszystkiekrajewjedenzunifikowanyobszarwymiany.Pewność,
żelokalnewalutymająswepokryciewzłocie,miaładawaćprzedsiębiorcom
poczuciebezpieczeństwadokonywanychprzeznichtransakcji.Bardzoszyb-
kojednakokazałosię,żepodtrzymanietegosystemunakładanalokalnego-
spodarkiolbrzymiekosztyspołecznewpostaciredukcjipłaciobniżeniazy-
skówfirm,niezbędnychdoprzywracaniarównowagimiędzywewnętrznym
imiędzynarodowympoziomemcen.Powodowałotonaciski_itoniezestro-
nyrobotnikówczychłopów,leczludzi,interesówktórychsystemtenmiał
bronić_wymuszającepodejmowanieprzezpaństworóżnychśrodkówzarad-
czych.Jednymzpierwszychbyłycłaochronne,którejednakczyniłyproces
wymianymniejwrażliwymnazmianycen,coprowadziłododalszegozachwia-
niaichrelacjiwstosunkudocenwinnychkrajach,gwałtownegoodpływu
zasobówzłotazkraju,dalszegoobniżaniapłacicen,naciskównapodejmowa-
niedalszychśrodkówzaradczychitakdacapoalfine.
Wzałożeniachliberalnychmyślicieli,zdaniemPolanyi,ego,wprowadze-
niesystemuwalutyzłotejmiałostworzyćświatbezwojen,wktórymjedyną
formąwalkmiędzynarodowychbędąrynkowepotyczkimiędzyindywidual-
nymiprzedsiębiorcamiifirmamidążącymidopokonaniakonkurentów.Stało
siędokładnieodwrotnie_następstwempróbzrealizowanialiberalnejutopii
byłydwiedewastującewojnyświatoweubiegłegostulecia.Szerokoprzyjęty
wlatachsiedemdziesiątychXIXwiekusystemwalutyzłotejpróbowanojesz-
czeratowaćpopierwszejznich,codoprowadziłodoWielkiegoKryzysuwla-
tachdwudziestychikolejnychzaburzeńprocesówspołecznych,owocujących
drugąwojnąświatową.
JakpiszePolanyi,dlaliberalnychekonomistówsystemwalutyzłotejbył
instytucjączystoekonomiczną;odrzucalinawet[możliwość]rozważeniago
jakoczęścimechanizmuspołecznego(s.21).Jednakżetowłaśniezewzględu
naścisłąwspółzależnośćprocesówekonomicznychipolityczno-społecznych,
jegoupadekzapoczątkowałprocesydezintegracji,zarównowwymiarzemię-
dzynarodowym,jakiwewnątrzposzczególnychspołeczeństw.Próbującbro-
26
nićsięprzednarastającymchaosemgospodarczymnarodyzostałyoddzielo-
