Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Instytucjonalizacjaprzemocyjakoprzyczynapowstaniapaństwarzymskiego
45
lizyszczupłegoiniejednoznacznegomateriałuźródłowego41.Itak,jeśli
CarandiniuznałpozostałościpoobwałowaniachzVIIIw.zaniepodwa-
żalnydowódzałożeniaRzymuprzezRomulusa,toMorrisinterpretując
podobneznaleziskawświeciegreckimwtw.OkresieWiekówCiemnych
(c.1100–750),zauważył,żeod900r.p.n.e.obwałowaniabudowanonawet
wmałychcykladzkichwioskach.Wedługniegotegorodzajuzmiananie
mazwiązkuzprocesamiurbanizacjiistrukturyzacjipolitycznej42.
NajwiększązatemsłabościąkoncepcjiCarandiniegojestuznanie
skromnychobiektówokonstrukcjitypowejdlachatzaświadectwoist-
nieniapaństwa-miasta.TrudnoniezgodzićsięzC.Ampolo,żetegotypu
dowodymająniewielkąwartość43.Wedługniegopierwszematerialneśla-
dywprowadzenianadTybremrozwiązańustrojowychcharakterystycz-
nychdlapolismożnadatowaćnajwcześniejnapołowęVIIw.Poważne
zastrzeżeniamusirównieżbudzićignorowanieprzezCarandiniegopro-
blemukryteriówpaństwowościimiejskości.Tymczasemwspółcześniba-
daczemająpoważnetrudnościzichustaleniem.Spórochronologięza-
łożeniaRzymujestjednązkonsekwencjitychtrudności.I.Morristrafnie
zauważył,żedefinicjapaństwastalesprawiakłopoty44.M.Mannuznałje
wręczzaflmessyconcept”45.
Samopaństwojakotakiejestprzedmiotemrefleksjispecjalistówre-
prezentującychróżnenauki,wszczególnościhistoryków,archeologów,
antropologów,socjologówipolitologów.Nieistniejejednakpowszech-
nieprzyjętajegodefinicja.Licznibadaczewypowiadającysięnatemator-
ganizacjipolitycznejprymitywnychiwczesnychspołeczeństw,nadalpo-
szukująinspiracjiwmarksistowskiejkoncepcjipoczątkówpaństwa,kła-
dącejnacisknaflstratyfikacjęspołeczną”uznawanązawarunekjegoist-
nieniairozumianąjakopodziałspołeczeństwanaconajmniejdwieklasy,
zktórychjednajestklasąrządzącą46.Wewspółczesnychteoriachpaństwa
41Należyjednakodnotować,żewjednymzostatnichswoichtekstówTerrenato(2011)
krytycznieoceniłrekonstrukcjęwczesnychdziejówRzymuwujęciuCarandiniego,naco
zwróciłemuwagęwyżej.
42Morris1991,39–40.AutorBurialandSociety:theRiseoftheGreekCityStatewypowia-
dasięwprawdziewprostjedynieobrakuzwiązkumiędzybudowąobwałowańiproce-
semurbanizacji,aleprzyjętaprzezniegochronologiaflnarodzin”najstarszychpoleis(poło-
waVIIIw.)pozwalaprzypuszczać,żepowstanieobwałowańniebyłodlaniegowskaźni-
kiemprocesupolitycznejstrukturyzacji.
43Ampolo2013.
44Morris1991,40.Zob.takżeSmith2011,217–218.
45Mann1986,112.
46Mimożeklasycznateoriamarksistowska,wszczególnościzaśkoncepcjaklasanta-
gonistycznych,maobecnieniewieluzwolenników,niektórejejelementysąnadaluznawa-
nezaużytecznyinstrumentanalitycznywnaukachspołecznych.
