Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
46
AndrzejŁoś
bardziejeksponujesięinnąjegocechę:wyłonieniesięcentralnegoośrod-
kawładzy,dysponującegośrodkamiprzymusuniezbędnymidowyeg-
zekwowaniaporządkuprawnegonakontrolowanymprzezniegoobsza-
rze47.Kryteriówpaństwowości(statehood)jestoczywiścieznaczniewięcej.
Niemajednakzgodywśródbadaczyzajmującychsięproblematykąpo-
czątkówpaństwa,którepowinnybyćuwzględnianeobligatoryjnie,aktó-
remającharakterfakultatywny48.
ConajmniejodXIXw.ażpoczasywspółczesnelicznibadaczepo-
strzegaliprocesyurbanizacjiiformowaniasiępaństwjakozjawiskarów-
noległe,wzajemniezesobąsprzężone.Istnienieścisłegozwiązkumiędzy
jednymadrugimprocesemwwypadkumiast-państwwydawałosięaż
nadtooczywiste.Odpewnegoczasuupowszechniasięjednakpogląd,że
rzeczywistyichprzebiegmógłbyćbardziejskomplikowany.Jegozwolen-
nicypodkreślają,żefundamentemnaszejwiedzyostarożytnychmiastach-
-państwach,zarównonaBliskimWschodzie,jakiwEuropie,sąźródła
pisanepochodzącezokresówichrozkwitu.Innymisłowy,dokumen-
tująoneklasyczneformymiast-państw;rzadkonatomiastzachowane
przekazyzawierająwiarygodnewzmiankiowczesnychfazachichroz-
woju.Powyższauwagawnajwiększymstopniudotyczypaństw-miast
powstałychwzachodniejczęściMorzaŚródziemnego.Wprzypadkuświa-
tagrecko-rzymskiegoproblemdodatkowokomplikujespecyficznafor-
maustrojowapolis.Licznegreckiepoleisniemiałyprawdziwegocentrum
miejskiegonawetwokresieklasycznym.Najbardziejznanym,jakkolwiek
wyjątkowym,przykłademjestSparta.WprawdzieM.Hansenzdetermi-
nacjąstarałsiędowieść,żewokresieklasycznymkażdapolisrozumiana
jakopaństwoposiadałacentrummiejskie,którenajczęściejokreślanotym
samymterminemcopaństwo49;jegoteorianiejestjednakprzekonująca.
47Zob.Hansen2000b,12–13;tamteżodniesieniadoliteraturyprzedmiotu.Wymie-
nioneparametrytylkoczęściowoopisująistotępaństwa.Cf.vanderVliet2011,119–122.
48Conajmniejrównekłopotysprawiabadaczominterpretacjaźródełmającychdoku-
mentowaćpoczątkiformowaniasiępaństw.IchilustracjąjestopiniaN.TerrenatoiD.Hag-
gisa(2011a,4):flWhileallthisdata[daneznowychwykopalisk–uwagaA.Ł.]clearlyhas
abearingontheissueofstateformation,theoriesthatallowconnectingitwithstateformation
processeshavenotprogressedasfarastheycouldhave.Thereisclearlytheneedformoreandmore
sophisticatedthinkingonhowarchaeologicaldatacanbeusedtostudytheprocess”.Powyższypo-
glądodzwierciedlarozpowszechnionąwśródznacznejczęściarcheologówiantropologów
opinię,żemożnaznaleźćodpowiedźnawielepytańdotyczącychprocesuformowaniasię
państwdziękizastosowaniubardziejwyrafinowanychmetodbadawczych.Tymczasem
każdepaństwo,nawetwnajwcześniejszychstadiachrozwoju,działapoprzezswojeinsty-
tucje,atesąsłabouchwytnewmaterialearcheologicznym.Wydajesię,żewodniesieniu
doniektórychproblemównależyraczejfluprawiać”Momiglianoarsnesciendiniżformuło-
waćnierealistycznepostulatybadawcze.
49Hansen2000c,153–154,157–158,161.
