Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
łecznąnajbardziejzagrożonąnegatywnymiskutkamiprzeobrażeńspołeczno-
-ustrojowychjestmłodzież.
Szybkiwzrostrozmiarówprzestępczościmłodzieży,wszczególnościmło-
docianych,orazeskalacjagroźnychrodzajówprzestępstwskłaniająbadaczy
dorefleksjinadprzydatnościądotychczasowego,interdyscyplinarnegodorobku
naukowegowwyjaśnianiuzjawiskaprzestępczości.Matozwiązeknietylko
zewzrostemliczbyzachowańprzestępczych,aletakżeznarastanieminnych
problemówpatologiispołecznejwśródmłodzieży(por.Szczepański1999;
Urban2000,2001).
Szczególnenadziejewiążesięzteoriamiouniwersalnymlubśrednimza-
sięgu.Obecniekoncepcjeteoretyczne–ujmującezachowaniaprzestępczejako
przejawokreślonych,specyficznychukładów,wymiaróworazcechosobowości
(koncepcja„rdzeniaosobowości”,koncepcja„dojrzałościinterpersonalnej”)–
okazująsięmałoprzydatne(por.Urban1998,1999a,2000,2001).Uwidacz-
niasiętowszczególnościwprzypadkuprzestępstwgwałtownych,popełnia-
nychprzedewszystkimprzeznieletnichlubmłodocianych,uktórychczęsto
niestwierdzasięwyraźnychcechpatologicznychczyzaburzeńpsychicznych,
pozwalającychnaprzyjęcieniepoczytalnościbądźograniczonejpoczytalności
wrozumieniuart.31§1,2k.k.(dawniejart.25§1,2k.k.z1969roku)(patrz
Gardocki1995,s.125).Ponadtosprawcyciniejednokrotniewywodząsięze
środowiskośrednimbądźwyższymstatusiespołeczno-ekonomicznym.Wobec
powyższegowydająsiętakżeniewystarczającewyjaśnieniateoriioorientacji
socjologicznej(np.teoriazróżnicowanychpowiązańE.Sutherlanda,teoria
anomiiR.Mertona,teoriakontroliT.Hirschiego,teorianeutralizacjiD.Matzy
iG.Sykesa).
Niniejszapracajestpróbąodpowiedzinapowyższewyzwanie.Ważnejest
więc,abyobiektywnewymiaryżycia,takiejakbezrobocie,rozwarstwienie
społeczne,ubóstwoiwystępującewskalimikro-imakrospołecznejpoczucie
nieegalitarnościpołączyćzarównozczynnikaminaturyosobowościowej,psy-
chologicznej,bezpośredniozwiązanymizsystememaksjologicznymorazsferą
motywacyjnąosobowości,jakizsubiektywnympostrzeganiemiodczuwaniem
własnejsytuacjijednostkiodnośniedoróżnychsferżycia.
Powyższewarunkiwzdecydowanejczęścispełniaogólnateorianapięcia
sformułowanaprzezRobertaAgnew(1985,1992;Agnew,White1992),wktó-
rejautornieograniczasiędowskazanianegatywnychczynnikównierówności
ideprywacjipotrzeb,alebierzepoduwagęcałąsferęuwarunkowańpsycholo-
gicznych.TeoriaR.Agnewwyjaśniaprzestępczośćwkategoriachrelacjispo-
łecznych,polegającychnanegatywnychstosunkachjednostkizinnymi.Autor
przyjmuje,żenapięcietostanbędącyskutkiemistnienianegatywnychrelacji,
obecnościwpływówbądźzwiązków,którejednostkauznajezaniekorzystne
dlasiebieiktórychsobienieżyczy(por.Agnew1992;Agnew,White1992).
Napięciemożebyćrezultatemzarównoniepowodzeńwosiąganiupozytywnych
celów,jakiniemożnościlegalnegounikanianegatywnych,stresogennychsytua-
