Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁIPRZESTĘPSTWOCZYNNEJNAPAŚCIWASPEKCIEHISTORYCZNYM
13
instytucjompaństwowymispołecznym4.Przewidzianawnichrepresjakarna
spełniaładwapodstawowezadania.Popierwsze-pełniłafunkcjędodatkowej
gwarancjidladziałańwładzy,zastępowałarespekt.Podrugie-udzielałajejmoż-
liwieskutecznejochronywzwiązkuzzamachamizestronypoddanych.
Przestępstwoczynnejnapaścinafunkcjonariuszapublicznegonależałodoza-
chowaństanowiącychszerokopojmowanezamachynawładzę.Wykształciłosię
zewspólnegokręguczynówprzeciwkowładzyobjętychśredniowiecznymikon-
strukcjamicrimenlaesaemaiestatis5.Wśredniowieczuprzejęłyjewszystkiepaństwa
Europy.Ichprawdziwyrozwójnastąpiłwokresiemonarchiistanowej(XIV-XVw.).
Prawokarnepolskiegośredniowieczazaliczałodonichróżnegrupyprzestępstw
publicznych.Wwęższymznaczeniustanowiłyjezdradyizamachynaosobępanu-
jącego,jegoprawaimajątek6.Wszerszymbyłynimi:polowaniewlasachmonarchy,
pochwyceniebydłabłędnego,wydobywaniepłodówgórniczych7,sprzeniewierzenie
przezurzędnikapieniędzypaństwowych8czyteżwpłacaniedoskarbcafałszywych
monet9.NiewielewspominająjednakonichstatutyKazimierzaWielkiego,zapew-
nedlatego,żeichściganierealizowanebyłoprzezsamegokrólalubstarostów.
Wymieniasięwnichjedynieto,żewprzypadkuwyciągnięciamieczawobecności
monarchysprawcabędziezdanynajegołaskę,gdybydoszłoztejprzyczynydoza-
bójstwalubzranienia,będziekaranynbezlitości”10.
Przestępstwaobrazymajestatuzaczęłypowolitracićswójsensnapoczątku
czasównowożytnych(XVIw.),kiedytozacząłzarysowywaćsiępodziałprzestępstw
zewzględunarodzajdobrapodlegającegoochronieprawnej.Wtedyto,wokresie
demokracjiszlacheckiej,nadawanoimprawnekonstrukcje,gdyżwcześniejopierały
sięonenaprawiezwyczajowym.Wswoichregulacjachstarałysięoneudzielić
możliwieskutecznejochronykarnejwładcyorazjegodobrom.Zczasemjednak
krągosóbwymagającychochronyulegałposzerzeniu.Zbiegiemczasuochroną
zostałyobjęteinneosobyspełniającefunkcjewykonawcze.Stosowanaprzezwła-
dzerepresjakarnazapewniałaochronęn(…)przeciwkotym,którzybezprawnie
4K.Koranyi,Powszechnahistoriapaństwaiprawa,WydawnictwoPWN,Warszawa1964,s.13-27;
J.Bardach,Historiapaństwaiprawa,t.1,WydawnictwoPWN,Warszawa1964,s.319-337,511-536.
5O.Górniok,Przestępstwaprzeciwkodziałalnościinstytucjipaństwowychispołecznych:(art.233-
237k.k.),WydawnictwoPWN,Wrocław1970,s.3-4.
6J.Bardach,Historiapaństwaiprawa…,t.1,op.cit.,s.319-337.
7J.Rafacz,Dawnepolskieprawokarne,Lwów-Warszawa1919,s.57-72.
8R.Taubenschlag,Prawokarnepolskiegośredniowiecza,Lwów1924,s.97.
9H.Grajewski,KaraśmierciwprawiepolskimdopołowyXIVwieku,Warszawa1956,s.68;autor,
opisująckarystosowanezaMieszkaStarego,powołujesięnaKadłubka,którywswychkronikach
wspominałokaraniuludziwpłacającychdoskarbcafałszywemonety.
10Źródłaprawakarnego,red.TadeuszBojarski,WydawnictwoC.H.Beck;InstytutNaukPrawnych
PAN,Warszawa2011,s.53(nSystemprawakarnego”;t.2).
